ධර්ම දේශනා

දුසිල්වත්ව සියක් වසක් ජීවත්වීමට වඩා සිල්වත්ව එක දවසක් ජීවත්වීම උතුම්

තැඹිලිපොළ රාජ මහා විහාරාධිපති
ශ්‍රී සද්ධර්ම වාගීශ්වර
නාමල්වත්තේ ශ්‍රී ආනන්ද නා හිමි

දාන සීල භාවනාදී පින්කම් කිරීමට විවේකයක් නැතැයි මැසිවිලි නඟන පිරිස අද සමාජයේ බහුලයි. ගේ දොර ඉඩ කඩම් දූ දරුවන්ගේ ප්‍රශ්න කොපමණ තිබුණත් මරණයට මේ කිසිවක් වලංගු නැහැ. විවේකය ඉබේටම ලැබෙන දෙයක් නෙවෙයි. වුවමනාවේ ප්‍රමාණයටයි විවේකය ලැබෙන්නේ. ශ්‍රද්ධාව හා වීර්යය තිබේනම් ගුණ දහම් පිරීමට විවේකය ඕනතරම් ලබා ගන්න පුළුවන

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස.
යෝ චේ වස්ස සතං ජීවේ
දුස්සීලෝ අසමාහිතෝ
ඒකාහං ජීවිතං සෙය්‍යෝ
සීලවන්තස්ස ඣායිනෝ

කාරුණික පින්වතුනි,

මිනිසුන් මෙන්ම තිරිසන් සතුන්ද සැනසිල්ලේ සුවසේ ජීවත්වීමට කැමතියි. ලෝකයේ හැම ආගමක්ම බිහිවුණේ ඒ සැනසිල්ල ලබා දීමටයි. විශේෂයෙන් බෞද්ධ භාවනාව අපට සදාකාලික නිවීම සැනසීම උදාකර දෙනවා.

මා මුලින් මාතෘකා කළ ගාථාවෙන් ඉතා වැදගත් අදහසක් ප්‍රකාශ වෙනවා. භාවනාවෙන් සිත දියුණු කර නොගෙන දුසිල්වත්ව වසර සියයක් ජීවත් වන පුද්ගලයාට වඩා සීල භාවනාදී ප්‍රතිපත්තියත්, චිත්ත සංයමයත්, සිතේ සංහිඳියාවත් ඇතිව ජීවත් වන පුද්ගලයාගේ එක දවසක් ජීවත්වීම ඉතා වැදගත් බවයි ඉන් ප්‍රකාශ වන්නේ. දාන සීල භාවනාදී පින්කම් කිරීමට විවේකයක් නැතැයි මැසිවිලි නඟන පිරිස අද සමාජයේ බහුලයි. ගේ දොර ඉඩ කඩම් දූ දරුවන්ගේ ප්‍රශ්න කොපමණ තිබුණත් මරණයට මේ කිසිවක් වලංගු නැහැ. විවේකය ඉබේටම ලැබෙන දෙයක් නෙවෙයි. වුවමනාවේ ප්‍රමාණයටයි විවේකය ලැබෙන්නේ. ශ්‍රද්ධාව හා වීර්යය තිබේනම් ගුණ දහම් පිරීමට විවේකය ඕනතරම් ලබා ගන්න පුළුවන්.

ඉහත සඳහන් ගාථාවෙන් ප්‍රකාශ වන අදහසක් අනුව අද මා මේ ධර්ම දේශනාවෙන් අපේක්ෂා කරන්නේ බෞද්ධ භාවනාව පිළිබඳ කරුණු කිහිපයක් සැකෙවින් ඉදිරිපත් කිරීමටයි. භාවනාව යනු කුමක්ද? ඉතා සරලව කියනවා නම් විසිරී පැතිරී අවුල් වී තිබෙන අපේ සිත එක අරමුණක පිහිටුවා සන්සුන් කිරීමයි, භාවනාව කියන්නෙ’. “භාවේති කුසල ධම්මේ වඩ්ඩේති ඒකායති භාවනා” කුසල ධර්මයන් වැඩෙන මඟ යනු එහි අදහසයි. අත්ථසාලිනී අටුවාවට අනුව කුසල යන වචනය අර්ථ තුනක් වැටෙනවා. මේ අනුව සිතේ නිරෝගි බව, නිවැරදි බව හා දක්ෂ බව දියුණු කිරීමට ඇති හොඳම මාර්ගය භාවනාවයි.

භාවනාවෙන් සිදුවන ප්‍රධාන කෘත්‍ය හයක් පිළිබඳ ධර්මයෙහි සඳහන් වෙනවා. සිත දෙස බැලීම, සිත හඳුනා ගැනීම, සිත පාලනය කිරීම, සිත පිරිසුදු කිරීම, සිත දියුණු කිරීම හා සිත ජය ගැනීම යනු ඒ කරුණු හයයි. භාවනා කරන, පුද්ගලයා මේ ප්‍රතිඵල ලබනවා. එසේ නම් අප කළ යුත්තේ භාවනාව කිරීමයි.

මීළඟට භාවනා කිරීමට යෝග්‍ය පරිසරය කුමක්දැයි විමසා බලමු. ඉතා රමණීය පිවිතුරු වනය, කාම ගවේෂී පුද්ගලයන් සූන්‍ය ස්ථාන, නිහඬ පරිසරය භාවනාවට යෝග්‍යයි. අප්පසද්ද අප්පනිග්ඝෝෂ, විපිනවාත, මනුස්සරාහසෙය්‍ය, පටිසල්ලානසාරුප්ප ආදී වචනවලින් ඒ පරිසරය හඳුන්වා දී තිබෙනවා. එසේම භාවනා කිරීම සඳහා හිඳ ගැනීම සිට ගැනීම ආදී සතර ඉරියව් භාවිතා කළ හැකියි.

එමෙන්ම භාවනාවේ ප්‍රභේද පිළිබඳ සැළකිලිමත් වීමත් වටිනවා. සමථ, විපස්සනා යනුවෙන් භාවනාවෙහි ප්‍රධාන ප්‍රභේද දෙකයි. කාමච්ඡන්දාදී නීවරණයන් යටපත් කරන, අඩු කරන, නැති කරන භාවනාව සමථයයි. කෙටියෙන් කිවහොත් සිත දියුණු කරන භාවනාව සමථය ලෙස හැඳින්විය හැකියි. මෙහි දියුණුව අවස්ථාව අටසමවත් නමින්ද පඤ්චාභිඤ්ඤු නමින්ද හැඳින්වෙනවා. සමථ භාවනාවට සම සතළිස් කර්මස්ථානයන්ම අයත් වෙනවා.

රූප ධර්ම සංඛ්‍යාත ජීවිත දෙස ත්‍රිලක්ෂණ දෘෂ්ටි කෝණයකින් බැලීම දැකීම විපස්සනාවයි. මෙය බුදු සසුනකදී පමණක් පවතින භාවනාවක් සතිපට්ඨාන සූත්‍රයෙහි විපස්සනා භාවනාව වඩන අයුරු මැනැවින් පැහැදිලි කර තිබෙනවා. මෛත්‍රී, ආනාපානසති, කායගතා සති ආදී භාවනා ක්‍රම රාශියක් බුදු දහමෙහි ඉගැන්වෙනවා.

බුද්ධානුස්සති, මෙත්තානුස්සති, අසුභානුස්සති, මරණානුස්සති යනුවෙන් ආරක්ෂක භාවනා ක්‍රම හතරක් ගැන ද සඳහන් වෙනවා. මේවා නිරතුරුවම වැඩිය යුතුයි. එනිසා මේවා සබ්බත්ථක කම්මට්ඨාන නමින් හැඳින්වෙනවා. බුද්ධානුස්සති භාවනාව වැඩීමෙන් ශ්‍රද්ධාව දියුණු වී ප්‍රතිපත්ති පිරීමෙහි ලැදි වෙනවා. මෙත්තානුස්සතිය වැඩීමෙන් සියලු දෙනාටම පි‍්‍රය පුද්ගලයෙක් වෙනවා. අසුභය තුළින් විරාගය වර්ධනය වෙනවා. ලෝකාමිෂයෙහි ඇලෙන්නේ නෑ. මරණානුස්සතියෙන් වීර්යයෙන් යුක්තව ප්‍රතිපත්ති පිරීමට පෙළඹෙනවා. එමෙන්ම ඊර්ෂ්‍යා ක්‍රෝධාදී කෙලෙස් මළ දුරු වෙනවා. කායිකා මානසික සුව සහනය සැළසෙනවා. ධාරණ ශක්තිය, ස්මරණ ශක්තිය ඇති වෙනවා. විවිධ රෝග නිවාරණය වී, නිරෝගී සුව ලැබෙනවා. මෙනිසා අපට ලැබී හමුවී තිබෙන මේ උතුම් ශාසනයෙන් අමිල ජීවිතයෙන් ප්‍රයෝජනය ගැනීම පිණිස භාවනා වඩමු. ප්‍රගුණ කරමු. සිත හදමු. උතුම් නිර්වාණය සාක්ෂාත් කරගැනීමට උත්සාහ දරමු.

සියලු සත්වයෝ නිදුක් නිරෝගී සුවපත් සිත් ඇත්තෝ වෙත්වා!

ගුණවතුන් සේවනය කරන්නාට යහපතක්ම වේ

අමරපුර සංඝ සභාවේ සභාපති
දොඩම්පහළ චන්ද්‍රසිරි මහා නා හිමි

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ
සම්මා සම්බුද්ධස්ස
නිඨිනංච පවත්තාරං
සං පස්සෙ වජ්ජ දස්සිනං
නිග්ගයේහවාදී මේධාවිං
තාදිසං පණ්ඩිතං භජේ
තාදිසං භජමානස්ස
සෙය්‍යො හෝති න පාපියෝ 
(ධම්ම පදය – පණ්ඩිත වග්ගය 01 ගාථාව)

ශ්‍රද්ධාවන්ත පින්වතුනි

අද වැනි උතුම් පොසොන් පොහොය දිනයක අපේ ජීවිතවලට ඉතා වැදගත් පාඩමක්, ගුණධර්මයක් කියාදෙන සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද උතුම් ගාථා රත්නයක් ධර්ම දේශනාව සඳහා මා මාතෘකා කරගත්තෙ.

එම ගාථා ධර්මයේ අදහස නම්, වරද වරද සේ දක්නා සුළු, නිග්‍රහ කොට කියන, නුවණැති යමෙකු නිදානයක් දක්වා කියන්නෙකු වැනි කොට දක්නේ වේද, එබඳු පණ්ඩිතයෙකු සේවනය කරන්නේය. එබන්ඳකු සේවනය කරන්නහුට යහපතක් වේ. නපුරක් නොවේ” යන්නයි. මේ ගාථා රත්නය ශාන්තිනායක බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කරන්නට යෙදුණේ රාධ තෙරුන් මුල් කරගෙනය. එම කතාව කෙටියෙන් අප සිහිපත් කරමු.

සැවැත් නුවර වාසය කල එක්තරා බමුණෙක් සියලු ධනයෙන් පිරිහුණේය. පෙරළී ආදුප්පත්තම වළකා ගන්නට පිය බමුණාට බැරිවිය. දිළිඳු බව නොසලකා රාධ නම් පුතුට හැම දෙයක් පිළිබඳවම තරමක ඉගෙනීමක් ලබා දුණි. රාධ බමුණාද කුඩාවියේ සිටම අනුනගේ වැරැදි නො සොයති. වරද වරැද්ද සේ දකිති. උඩඟුකමෙන් තොරව අලස බවින්ද නොසිට කීකරුව හැදුණු ඔහු තරුණ වියේදී මාපියන් මැරුණේය. එ තැන් සිට රාධ බමුණාට දිවි රැකුමට පිළිවෙතක් නැති තරමට දිළිඳුකම වැඩුණූ හෙයින් විහාරයට ගොස් භික්ෂූන්ට වත් සපයමින් එහිම කාලය ගත කළේය.

වෙහෙරට ගොස් බෝ මළු අමදිමින් මල් නෙළීම, උණු පැන්, සිසිල් පැන් තැබීම්, තෙරුවන් වැඳීම්, පිදීම්, කරමින් සිටි මේ බමුණාට මහණ වීමෙහි අදහස පහළ වුවත් එය ඉටු නොවූයේය. බුදුරජාණන් වහන්සේ රාධ බමුණාගේ රහත්වීමට තිබෙන වාසනාව දැක්කේය. උන්වහන්සේ එදින සවස විහාර චාරිකාවෙහි වඩිමින් බමුණා දැක, තමන් කුමක් කරන්නේ දැයි ඇසූහ. එවිට ඔහු “සඟනට වත් පිළිවෙත් කෙරෙමි” යි කීයේය. එයට කුමක් ලබවු දැයි වදාරණ කළ “පින් පිණිස එසේ කරෙමි”යි කීවේය. එවෙලෙහි මහණවන්නට රිසි ඇති බව ඔහු බුදුරදුන්ට කීවේය. බුදුරදුන් එ වෙලෙහි භික්ෂූන් අමතා මේ බමුණා කළ උපකාරයක් සිහි ඇති කෙනෙක් ඇද්දැයි විචාළේය. එවෙලෙහි සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේ එසේය මා පිඬු පිණිස වැඩි දවසක බත් සරළුවක් (සැන්දක්) පිදූ බව සිහි ඇතැයි කීහ.

එකෙණෙහි බුදුරදුන් මොහු සසර දුකින් මිදෙනු කැමැත්තෙකි. මහණ කරන්න යැයි සැරියුත් මහ තෙරන්ට භාර කළේය. අනතුරුව සැරියුත් තෙරණුවෝ ඔහුව හික්මවා පැවිදි කළහ. කීකරුව ගුරු වදන් උතුම් කොට පිළි පැද්දා වූ රාධ තෙරුන් නොබෝ කලකින් මහ රහත් ඵලයට පැමිණියේය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ එය නිමිති කොටගෙන ඉහත කී ගාථාව වදාළ සේක. දැන් අප මෙම ගාථා පාඨයෙහි තේරුම විමසා බලමු.මෙයින් බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රධාන වශයෙන් පණ්ඩිතයා කොයි ආකාරයෙහි කෙනෙක් දැයි කරුණු විවරණය කර තිබේ.

දුප්පත් රාධ බමුණාට සැරියුත් රහතුන් වැනි පණ්ඩිතයෙකුගේ ආශ්‍රයෙන් ජීවිතයට මහත් නිධානයක් ලැබුණේය. එනම් අරහත් ඵලය නමැති නිධානයයි. එය ඔහුට ලබා ගන්නට හැකියාව ලැබුණේ වැරැද්ද ලෙස දැක උඩඟු නොවී නුවණැතිව ක්‍රියා කළ නිසාය.

මේ ගාථාවේ පදාර්ථය විමසා බැලුවහොත් “නිධීනං ඉව පවත්තාරං “නිදන් කියන්නෙකු වැනි කොට ෙමි “නිධන්” යනු යම් යම් අවස්ථාවන්හි ප්‍රයෝජන ගැනීම පිණිස රැකවල තබන වස්තුව “නිධාන’ යැයි කියනු ලැබේ. එය “ඨපීයති රක්ඛියති, ගොපීයතීති අතෙථා” යනුවෙන් අදහස් දෙයි. ධර්මයේ නිදන් වර්ග 4 ක් ගැන කියැවේ. එනම්

1. ස්ථාවර නිධාන 2. ජංගම නිධාන 3. අංගසම නිධාන 4. අනුගාමික නිධාන යන මේවායි. මෙයින් ස්ථාවර නිධාන නම් රන්, රිදී, මුතු, මැණික්, කෙත්වතු, ඉඩකඩම් ආදී වූ ඉරියව් වලින් තොර වස්තුව ගැනේ. තවද මිනිසුන් විසින් තමන්ගේ ප්‍රයෝජනය පිණිස උගත් ශිල්ප ශාස්ත්‍ර කර්මාන්ත ආදී තමන්ට හිත වූ හැමදේම ‘අංගසම නිධාන’ ලෙස සැලකේ. මෙහි වඩා වැදගත් නිධානය වන්නේ අනුගාමික නිධානයයි. එනම් දාන, ශීල, භාවනා දී දස කුසලයන්ය. එසේම ඒ ඒ අවස්ථාවන්හිදී සිදු කරන කුසල කර්ම සමූහය මෙයට ගැනේ.

සෙසු නිධන් ක්‍රම කෙසේ තිබුණත් මිනිසා විසින් ඒකාන්තයෙන්ම අනුගාමික නිධානයන් රැස් කරගෙන තිබිය යුතුයි. රැස් කරන ලද අනුගාමික නිධානය භවයෙන් භවය තමාගේ සෙවණැල්ල මෙන් පිටුපස ගමන් කරන්නේය. එබැවින් අනුගාමික නිධානයෝ සෑම කෙනෙකුම වහ වහා රැස්කර ගත යුතුයි.

ඊළඟ පදය නම්” යං පස්සෙ වජ්ජ දස්සිනං “ මෙයින් ප්‍රකාශ වන්නේ වරද දක්නා සුළු යමෙකු දන්නේ වේද යන්නයි. විශේෂයෙන්ම මේ සමාජයේ වරද දකින සුළු පුද්ගලයෝ ප්‍රධාන වශයෙන් දෙදෙනෙකු සිටී. ඉන් පළමු වැන්නා නම් මහ පිරිස මැද මම මොහුට නිග්‍රහ කරන අදහසින් සිදුරු සොයන අදහසින් වැරැදි දකින, පුද්ගලයාය. දෙවැන්නා නම් මොහු නොදත් දෙය මම පෙන්වා දෙන්නට ඕනෑ එයින් ඔහුගේ සිල් ආදි ගුණ දහම් දියුණු වන්නට ඔහු වරදින් නඟා සිටුවනවා අදහසින් වෙසෙන පුද්ගලයාය.

දැන් මේ වැරැදි පෙන්වා දෙන පුද්ගලයා ආශ්‍රය කළ යුත්තේ කොයි ආකාරයෙන්ද යන වග බුදුරජාණන් වහන්සේ උපමාවේ දක්වන්නේ මෙසේයි.

“දිළිඳු මිනිසෙක් ළඟට ගොස් මේ ගණුව“ යි තර්ජනය කොට තලා පෙළා රන්, රිදී, මුතු, මැණික් පිරුණු නිදන් සැළක් දක්වන්නාහු කෙරෙහි ඒ පුද්ගලයා තරහ නොගනී ද සතුටු සිතින්ම යුක්තවේද ඒ පරිද්දෙන් නුසුදුසු ක්‍රියාවන් නොමනා හැසිරීමක් දෝෂයක් ලෙස දැක කියන පුද්ගලයා කෙරෙහි නොකිපී තව තවත් ඔහුගෙන් උපදෙස් ගත යුතුය. එසේ කිරීමෙන් තමාට යහපතක් මිස අයහපතක් නොවන්නේය. එබැවින් මෙම ගාථා රත්නය වර්තමාන සමාජයට මනා ලෙස ගැළපෙන්නේය. අද වැඩිහිටි කෙනෙක් වරද වරද සේ දැක බාල පුද්ගලයන්ට අවවාද කලද ඔවුන් එය හරි ලෙස දකින්නේ නැත. අද ඔවුන් ඒ පුද්ගලයන් කෙරෙහි වෛරී සිතින්ම ක්‍රියා කරයි. එය ඒ පුද්ගලයාගේ විනාශයට හේතුවක් වන්නේය.

මේ ගාථාවෙන් බුදු පියාණන් වහන්සේ අවසන් වශයෙන් පෙන්වා දී තිබෙන්නේ වැරැද්ද පිළ නොගන්නා අයට “නිග්ගය්හවාදීං “ නිග්‍රහ කොට කිය යුතුයි යන්නයි. මෙහිදී නිග්‍රහ කළ යුත්තේ පරිභව කරන අදහසින් නොව අනුග්‍රහ බුද්ධියෙන් එය කළ යුතුයි. එය කළ යුත්තේද වැරැද්ද ප්‍රමාණයටය.

නිග්‍රහයද කායික, වාචසික, මානසික වශයෙන් තුන් ආකාර වේ. දඬුවම් දීම තැලීම් ආදිය කායික නම් වේ. අවවාද දීම වාචසික නම්වේ. මානසික යනු අවවාද අනුශාසනා කිරීමයි.

අවවාද අනුසාසනා කිරීම මෙහිදී බොහෝ වැදගත් වේ. තමා වරදෙහි නොයෙදෙන පුද්ගලයකු ලෙස සිට අවවාදයන් ලබාදීම වඩා වැදගත් වේ.

එබැවින් මේ ගාථා රත්නයෙන් බුදුපියාණන් වහන්සේ අපට පෙන්වා දෙන්නේ ගුණවතෙකු සේවනය කරන්නා ගුණ නුවණින් යුක්තව වරද වරද සේ දැක යහපත් පුද්ගලයකු වන්නේය යන්නයි. මෙම ධර්ම දේශනා කුසලය ඔබඅප හැම දෙනාටම ශාන්ත ප්‍රණීත වූ අමාමහ නිවනින් සැනසිල්ල පිණිසම හේතුවේවා යි 

සිතේ ප්‍රබලත්වය

ශ්‍රී ලංකා අමරපුර මහා
සංඝ සභාවේ සභාපති ශ්‍රී කල්‍යාණිවංශ පාර්ශ්වයේ මහානායක
දොඩම්පහල චන්දසිරි මහ නා හිමි

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
සුදුද්දසං සුනිපුනං
යත්ථකාම නිපාතිනං
චිත්තං රක්ඛෙථ මේධාවී
චිත්තං ගුත්තං සුඛා වහං තී
ශ්‍රද්ධා සම්පන්න පින්වතුනි,
‘චිත්තං කීවේ සිතටයි. සිත ගැන බුදු පියාණන් වහන්සේ හැර ලෝකයේ කිසිකෙනෙක් තාම අත ගැහුවේ නෑ. අත ගහලා බේරෙන්නත් බෑ. ඒ සිත ඒ තරම් ගැඹුරුයි. ඒ තරම් සියුම්. ඒතරම් ප්‍රණීතයි. එතරම් ශ්‍රේෂ්ඨ දෙයක් මේ ලෝක ධාතුවේ නැහැ. මගේ සම්මා සම්බුදු බුදුපියාණන් වහන්සේ තමයි සිත පිළිබඳ ඇත්ත ඇති සැටියෙන්ම ධර්මයෙහි හරියට විග්‍රහ කළේ.එනිසා පින්වතුනි, බෞද්ධ ශ්‍රාවකයන් වූ ශ්‍රාවිකාවන් වූ මේ අප හැම දෙනාම ඒ මාගේ ධර්මස්වාමි වූ අමාමෑණියන් වහන්සේ මෙන්න මේ සිත ගැන විග්‍රහ කරන විදිය ඉහත ගාථාවෙන් පෙන්වා වදාළා.
මේ සිත මුළු ලෝක ධාතුවට වඩා බලවත්. මේ සිත දියුණු කරගත්තනම් මුළු ලෝක ධාතුවම දියුණු කරගත්ත හිතක්. ඒ සිතට ඕනෑම දෙයක් යටකරන්නට පුළුවන්. ඒ වගේමයි එහි අනිත් පැත්ත පිරිහිච්ච සිතක් ඇති තැනැත්තා මේ මුළු ලෝක ධාතුවේ සියල්ලටම යටවෙලා අසරණ වෙනවා. ඒකයි වෙනස හිත දියුණු කරගත්ත තැනැත්තා සියලුදේම යටකරනවා. හිත පිරිහගත්ත අසරණ වෙච්ච අහිංසකයා සියල්ලටම යට වෙනවා. ඒ නිසා බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනාකර වදාළා දරුවනි. මම නුඹලාට ජීවිතයට සත්‍යය පෙන්වන මඟ කියා දෙන්නම්. මේ හිතේ හැටි කියා දෙන්නම්. එතකොටයි හිතේ හැටි තේරුම් ගන්න පුළුවන්. උන්වහන්සේ විස්තර කරනවා මෙන්න මේ විදියට.
“සුදුද්දසං සුනිපුණං “ සුදුද්දසං දකින්නට හරි අමාරුයි. හිතක් ඇහැකින් බලන්න පුළුවන් ද? අනිත් ද්‍රව්‍ය ජාති ඔක්කොම ඇහැකින් බලන්න පුළුවන් . නමුත් හිතක් ඇහැකින් බලන්න බැහැ. ඒකයි කියන්නේ සුදුද්දසං කියල. සුනිපුණං හරි සියුම්. මේ ශරීරයෙන් ස්පර්ශ කරන්න බෑ. හිතක් අපට අතකින් වෙනත් උපකරණයකින් දැලකින්, මල්ලකින්,මොකකින්වත් සිත අල්ලන්න බෑ. ඒතරම් සියුම් ඒ සිත, මෙතරම් සියුම්, මෙතරම් නොපෙනෙන මේ බලවත් වේගවත් වූ සිත යත්ථකාම නිපාතිනං යමක් හිතට කැමැතිද එතන ගිහිල්ලා වැටෙනවා. කිසි ප්‍රශ්නයක් නෑ. කිසි වැළැක්වීමක් වෙන්නේ නෑ. ඒ වැටෙන තැන හොඳයි කියලා බලන්නෙත් නැහැ. නරකයි කියලා බලන්නෙත් නෑ. කැමැති අරමුණක් ගන්නවා. හිතේ තිබෙන අවාසනාවන්ත ස්වභාවය ඒකයි. මේ භයානක හිත පෘථග්ජන හිත භාවනාවට නුපුරුදු කරන ලද හිත, අසංවර වෙච්ච හිත, යමක් කැමැතිද එතෙන්ට ගිහිල්ලා වැටෙනෙවා. ඒකේ හොඳ නරක මොකුත් හිතන්නෙ නෑ. හිතට හොඳයි කියලා වැටහුනාද ඒ වැටහිච්ච දේ කළොත් ආනිශංස දෙනවද, ආදීනව දෙනවද මුකුත් පේන්නෙ නෑ. මේ භයානක හිතේ හැටි තේරුණාද? මෙතරම් අවාසනාවන්ත හිතිච්ච හිතිච්ච තැනට වැටිලා විනාශ කරන මේ හිත චිත්තං රක්ඛෙථ මේධාවී මේ සිත යම්කිසි පණ්ඩිතයෙක් ආරක්ෂා කර ගනීද ? අන්න ඒ පණ්ඩිතයා අන්න ඒ ඥානවන්තයා මේ හිත ඒ ඒ තැන්වලට නරක නරක තැන්වලට වැටෙන්න දෙන්නේ නෑ. යන්න දෙන්නේ නෑ. සතියෙන් යුතුව සිහි බුද්ධියෙන් යුතුව යෝනිසෝමනසිකාරයෙන් යුතුව චිත්තං රක්ඛේථ මේ සිත රකිහු. පණ්ඩිතයිනි , ඒ ඒ අරමුණුවලට වැටෙනව මේ අපගේ සිත අප ආරක්ෂාකරගත යුතුයි. මෝඩයා මුලාවට පත්වෙලා අමාරුවේ වැටෙනවා. චිත්තං ගුත්තං සුඛාවහං මහණෙනි, දරුවෙනි, යමෙක් මේ සිත ආරක්ෂා කරගත්තද ඔහුට සැප ලැබෙනවා. සුඛාවහං සැප ලැබෙනවා. මොන විදියේ සැපක්ද ලැබෙන්නේ. සියලු දුක් නැති කරලා ලොකෝත්තර අමා මහ නිවන් සැප ලැබෙනවා. ඒ නිවන් සැප ලබන්නට පළමුව ඒ තැනැත්තාට ලෞකික සියලු සැප ලැබෙනවා යන යන හැම තැනම ධාර්මික විධියට නිවැරදි විධියට ධර්මානුකූලව චාරිත්‍රානුකූලව හැම සැපතක්ම ලැබෙන්නට පටන් ගන්නවා. ඒක ධර්ම ශක්තියයි. හිත රැක ගත්ත එකේ ආනිසංශයයි.
ඒ නිසා මාගේ අමාමෑණියන් වහන්සේ දේශනා කර වදාළේ චිත්තං රක්ඛෙථ මේධාවී පණ්ඩිතයිනි, සිත රකිහු, චිත්තං ගුත්තං සුඛාවහං යමෙක් මේ සිත රැක්කාද ඔහුට සැප ලැබෙනවා. ඔහුට ඒක මහා සැනසිල්ලක් වෙනවා. ඒ නිසාමයි බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කර වදාළේ ඔබගේ හිත භාවනාවෙන් දියුණූ නොකොළොත් කුසලාරම්මනයන්ට හිත යන්ට පුරුදු නොකොළොත් , අකූශලයන්ගෙන් වළක්වා ගත්තේ නැත්නම් හිතට ඕන ඕන විදියට ඕන ඕන දේවල් කරන්නට ඉඩ ඇරියොත් ඔබ අභාවිත පුද්ගලයෙක් වෙනවා. ඔබ සංසාරයේදී ආත්ම කෝටි ගණන් මේ සසර පෘථජ්ජන ලෝකයේ කෙලෙස් භරිතව ඉපදිලා ඔබගේ මේ භයානක හිත පඤ්චකාම වස්තූන් කරා යනවා. ඒ වගේම ඔබගේ හිත ක්‍රෝධයට, ඔබගේ හිත පළිගැනීමට ඔබගේ හිත වෛරයට යනවා. මොකද සතර අපායෙහි වැඩිපුර උපන් නිසා.
මගේ අමාමෑණියන් වහන්සේ දවසක්දා මේ මහ පොළවෙන් පස් ටිකක් උන්වහන්සේගේ මාපට ඇඟිල්ලේ නියපොත්තට ගෙන දේශනා කරනවා දරුවෙනි, මහණෙනි, මගේ නියපොත්ත උඩ තිබෙන පස්ටික ඔබලාට පේනවාද? එසේය ස්වාමීනි, යම්කිසි කෙනෙක් මාගේ බුද්ධ ශාසනයේදී මේ මා කියන අවවාදය අනුශාසනාව මෙවැනි බුදු වදන් පිළි අරගෙන කෙනෙක් සීලයක පිහිටලා සතර සතිපට්ඨාන ධර්මයන් වඩලා පළමු කොටම උතුම් වූ දැකීම දර්ශනය කියන සෝවාන් මාර්ග ඵල සම්පත්තියට පත්වුණාද අන්න ඒ තැනැත්තාට මෙන්න මේ ලෝකයේ විඳින්ට තියෙන දුක මෙන්න මෙච්චරය. ඔබලාට ඉතිරි වැලිටික පේනවාද මහ පොළවේ. ඔව් ස්වාමීනි, යොදුන් දෙලක්ෂ හතළිස් දහසක් ඝනකම ඇති මේ අනන්ත විශාල වූ මේ මහා ජම්බුදීපයේ තිබෙන වැලි ප්‍රමාණය අපට කියන්න බෑ. මුළු ලෝක ධාතුවේ පමණක් නෙමෙයි මුළු ජම්බුදීපයේ, එහෙනම් දරුවනි, පෘථජ්ජනයාට සසර විඳින්නට තිබෙන දුක මේ මහ පොළවේ වැලි ඇටවලට වඩා වැඩියි. විඳලා ආපු දුක මට කියන්නට බෑ. මාගේ මේ සබ්බඤ්ඤුතා ඤාණයෙන් මේ සසර පටන් ගැන්ම මෙතන, කෙලවර මෙතැන යැයි මට කියන්ට බෑ. ඒ තරම් ඔබලා සතර අපායේ වැටුනා. තිරිසන් වුනා. පේ‍්‍රතයන් වුනා. අසුරයන් වුනා. නිර සතුන් වුනා. ඔය ආත්ම දෙකේදීම ඇතිවෙන භයානක සිතිවිලි තමයි. ලෝභ, සිතිවිලි, ද්වේෂ සිතිවිලි, මෝහ සිතිවිලි, මේ සතර අපායේ අයට ත්‍රිහේතුක කුසල් පහළ වන්නෙ නෑ. සතර අපායේ වැටිලා අලෝභ අදෝශ අමෝහ කුසල් පහළ වෙනවාද? සතර අපායේ නැහැ. තිරිසන් ගත සතා වැඩිපුර ජීවත් වෙන්නේ තරහෙන්, ක්‍රෝධයෙක් තමයි ඒ වගේම කාම පිපාසයෙන් ඒ වගේම භයෙන් තමයි ජීවත් වෙන්නේ. පුංචි සතා ලොකු සතාට බයෙන් ඉන්නවා. ඒ ලොකු සතා ඊට වඩා ලොකු සතාට බයෙන් ඉන්නවා. ඒ හැම ලොකු සතාම මිනිසාට බයෙන් ඉන්නවා. මනුස්සයෝ ඒ තරන්ම නපුරුයි. ඒ නිසා මෙ කැලෑවේ ජීවත්වෙන සත්තු එකා මරාගෙන එකා කන්න තරහෙන් ඉන්නවා.
පේ‍්‍රත ලෝකයේ ජීවත් වෙන සත්වයාත් සතර අපායේ ජීවත්වෙන සත්වයාත් පඤ්චකාමයන්ට ආසාවෙන් ඒ වගේම බයෙන් තමයි ජීවත් වෙන්නේ. මේ නිසා අප අනන්ත අකුසල් සිතිවිලි වලට පුරුදු වෙලාය ඉන්නේ. මේ පෘථජ්ජන සත්වයාගේ භයානක තත්ත්වය ඕකයි. ඒ නිසා පෘථජ්ජන සත්වයාගේ සිත අභාවිතයි. භාවනාව පුරුදු කරන්න බෑ. කුසලයට අවනත කරගන්න බෑ. අර සසර පුරද්දට පඤ්චකාමයන් කරා යනවා. ඒ නිසා සිත අභාවිතයි. අභාවිත සිත අකම්මනීයයි. කුසලයකට භාවනාවකට සතර සතිපට්ඨානයකට සිත පුරදු කරන්න බෑ. ඒ වගේම තුනුරුවන්ගේ ගුණවලට, සමථ භාවනාවකට විදර්ශනා භාවනාවකට මිස පුරුදු කරන්න බෑ.
අන්න ඒ සිත නිවන් පැත්තට හරවන්න බෑ. හරවන්න ගිය හැටියෙ දෙකට මැදින් කඩලා යනවා. දරදඬුවෙලා හිත, ඇයි? පුරුදු කරලා නෑ. භාවනාවකට කුසලයකට පුරදු කරලා නෑ. කෙලෙස්වලින් දර දඩුවෙලා. ලෝභයට එක්කෝ තරහට නැත්නම් මෝහයට පත්වෙලා. දරදඬුවෙලා හිත්, ඒ නිසා මේ සිත නුඹලාට අහිතකරයි. ඒ වගේම උන්වහන්සේ දේශනා කළා මේ අභාවිත සිත මහත් වූ අනර්ථය පිණිසමයි පවතින්නේ. මේ භාවනාවට නුපුරුදු වෙච්ච සිත හැම තිස්සේම නියෝග කරන්නේ භයානක විදියේ අනර්ථයකටමයි. අනර්ථයක්මයි කරන්නේ. මොකද මේ කුසල් පැත්තට හැරෙව්වේ නෑ. අභාවිතයි. හිත භාවනාවෙන් අයින් කළා. හිත නිකම් පඤ්චකාම ලෝකයේ දැවටි දැවටි ජීවත් වුනා. ඒ නිසා මේ තැනැත්තගේ හිත මහත් අනර්ථයක්මයි කරන්නේ.
ඒ වගේම මාගේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බුදු ඇසින් දැක්කා අනන්ත වූ මනුෂ්‍ය සැප සම්පත් අනන්ත වූ දිව්‍ය සම්පත් අනන්ත වූ බ්‍රහ්ම සම්පත්තිත් ලැබීමට හේතුව වශයෙන් හොඳට පිහිටව ගත්ත නිවැරදි ලෙස භාවනාවෙන් කුසල්වලින් පිහිටව ගත්ත හිතෙන්ම මෙන්න මේක ලැබෙනවා.තුන්ලෝකයෙන් නිදහස්ව ලැබෙන නිවන් සැනසිල්ල ලැබෙන්නෙත් හොඳට නිවැරදි ලෙස පිහිටව ගත්ත හිතෙන්මයි. කුසලයක් නිවැරදි ලෙස ඔබ පාවිච්චි කළොත් ඔබට අවිද්‍යාව නමැති පටලය කපලා ඔබට අමාමහ නිවන් සැප ලබන්නට පුළුවනි.