බටහිර ලොවට සතිපට්ඨානය ඕනෑ වෙයි ජපානවාසී සුදුහුම්පොළ විමලසාර හිමි “දුන්නිග්ගහස්ස ලහුනො යත්ථකාම නිපාතිනො චිත්තස්ස දමථො සාධු චිත්තං දන්තං සුඛාවහං” “සිත අල්ලා තබාගැනීම අපහසුය. සිත ඉතා ශීඝ්‍රවේග සහිතයි. සිත, කැමති, කැමති අරමුණකට යන්නේය. සිත දමනයකොට ගැනීම යහපත්ය. සිත සන්සුන්කොට ගත් තැනැත්තා සුවය ලබන්නේය. ධම්මපදයේ චිත්ත වග්ගය. සියවස් විසිදෙකකටත් අධික කාල පරිච්ඡේදයක් මුළුල්ලේ, ශ්‍රී ලංකාව, බුදු දහම ඉතා ගැඹුරින් දැන සිටියේ ය. අපගේ උදාරතර මාතෘභූමිය වන, මේ පරිශුද්ධ ලක් දෙරණෙහි වාසය කළ සැදැහැවත්තු, මෙයට අවුරුදු දෙදහස් එකසිය පනහකට පමණ පෙර, බුද්ධ වචනය ග්‍රන්ථාරූඪ කොට තැබූහ. මාතලේ ආලෝක විහාරයේ දී, එතෙක් කට පාඩමින් පැවත ආ ත්‍රිපිටක ධර්මය ලේඛන ගත කෙරිනි. එසේ ලියා තබන ලද පුස්කොළ පොත් ප්‍රමාණය අලි නවදෙනෙකු තරම් උස් වූයේ යැයි, වාර්තා ගත වෙයි. මෙසේ අපි, සියවස් ගණනක් මුළුල්ලේ බුද්ධ ධර්මය රැකගෙන එන්නෙමු. අපේ ගිහි පැවිදි බොහෝ දෙනා ඒ සනාතන දහමේ බෙලෙන්, උසස් මාර්ග ඵලවලට ද එළඹෙති. එහෙත්, අද බටහිර ලෝකයේ පෘථුල ජන ප්‍රවාහයක් විසින්, අමා මෑණියන්ගේ දහමෙහි හරය, තමන්ගේ එදිනෙදා දිවිපෙවෙත සරුසාර කොටගෙන ආධ්‍යාත්මික ප්‍රගතියක් ලබාගනිමින් බුදුදහමේ ආරක්ෂකයන් වූ අපට පවා මා හැඟි ආදර්ශ හා මාර්ගෝපදේශ සපයන්නට පටන්ගෙන සිටිති. මේ මහා සද්ධර්ම පුනර්ජීවනය, අද බහුල වශයෙන් ප්‍රකාශයට පත්වන්නේ, ලෞකික හා භෞතික චර්යාවලින් ඉතා උස් කූටයකට නැඟ සිටින රාජ්‍යයක් වශයෙන්, ලොව සුපතළව සිටින ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද මහා රාජ්‍යයේයි. මේ දේශයේ ජනතාව, මනස සන්සුන් කොට ගැනීම සඳහා සති පට්ඨානය පුරුදු කරති. ඒ හා ආශ්‍ර භාවනා ක්‍රම ආදියේත් යෙදෙති. තාක්ෂණික වශයෙන් සහ සුඛෝපභෝගී ජීවන ක්‍රම පරිහරණය කිරීම් වශයෙනුත් අද ලොව අග්‍රගණ්‍ය දේශවලින් මුල් පෙළේ සිටින රාජ්‍යයක් හැටියට ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයෙහි අද ව්‍යාප්තව තිබෙන ආධ්‍යාත්මික විප්ලවය, බොහෝ දෙනාට විස්මය දනවන සුළු සිද්ධි දාමයකි. ඒ මහා රාජ්‍යය, ප්‍රාන්ත පනහකින් තැනී තිබේ. අද ජනපද සියල්ලේම සතිපට්ඨාන ඇබ්බැහිය පවතී. එපමණක් නොවේ අලුත්ම වාර්තාවලට අනුව, බටහිර රාජ්‍ය තිහක පමණක් දැනට මේ සතිපට්ඨාන ශික්ෂණය ක්‍රමය පවත්නේ ය. මේ ප්‍රබල ආත්ම ශික්ෂණ විප්ලවයේ තතු සොයන්නට පෙර, මේසා විශාල ජන සංඛ්‍යාවක් සතිපට්ඨානය සොයා යෑමට තුඩුදුන් බලවේග කවරේද කියාත් අප විසින් සළකා බැලිය යුතු වෙයි. මෙයට ප්‍රධාන හේතුව නම් ඒ ඉසුරුමත් රාජ්‍ය බොහොමයක වෙසෙන, ජනතාවගේ අභ්‍යන්තර තත්ත්වයයි. ඔවුන්ට යාන, වාහන, මිල, මුදල් උච්චතම කායික සුඛ විහරණ, ආදිය නො අඩුව තිබෙන්නේ විය හැකිය. එහෙත් ඔවුනතුරින් බොහෝ දෙනෙකුගේ මනස දැඩි ආතතියක ග්‍රහණයට අසුවී ඇත්තේ ය. ඔවුන්ගේ සිත් සතන්වල සැනසීමක්, මතිමාත්‍ර වශයෙන් හෝ දැකිය හැකි නොවේ. ඔවුන් අධි වෙහෙසින්, හැඩ ගස්වා ගනු ලබන බාහිරාටෝපයෙන් දිදුලන, සරුව පිත්තල ලෝකයෙහි, අරුතක් ඔවුන්ට දැනෙන්නේ නොවේ. ඒ අයගේ ජීවිත භාජනවල හිස්බව, ඔවුන්ගේ ආතතිය තවතවත් තීව්‍ර කරන්නේ ය. මෙවැනි ජීවන පීඩනයකින් මිදෙන්නට මං පෙත් සොයන මහා ජනකාය උදෙසා, අපරදිග උගතුන් කිහිපදෙනෙක්, සතිපට්ඨාන ශික්ෂණයක් නිර්මාණය කොට ගත්හ. ඒ උගතුන් විසින් නිර්මිත, නවීන සතිපට්ඨාන ක්‍රමය නම් කෙරෙන්නේ, සිහිය පිහිටුවා ගැනීම පදනම්කොට, ගත් ආතති ප්‍රහීණ කිරීමේ චිකිත්සාව“වශයෙනි. එය ඉංගිරිසියෙන් නම් කෙරෙන්නේ. “මයින්ඩ්ෆුල්නස් බේස්ඩ් ස්ට්‍රෙස් රිඩක්ෂන්” යන යෙදුමෙනි. මේ නවීන සතිපට්ඨාන ආචාර්යවරුන්ගේ ආත්මාභ්‍යාස විධි, ඇතැම්විට, තරමක් සිනාවට සුදුසු යැයි යමෙකුට පෙනෙනු ඇත. කායික මානසික නිරෝගීතාවයක් හා ආධ්‍යාත්මික සුවයක් ගෙන එන රහස් මන්ත්‍රය එය බොහෝ දෙනා අවබෝධ කොටගෙන සිටිති. තමන්ට, ඒ මඟින් ලද හැකි වූ සහනය, කිසිසේත් මායාවක් නොව, ඉතාම පැහැදිලි ආධ්‍යාත්මික සන්සුන්බවක් හැටියට, මේ පාඨමාලාවට සහභාගී වූ බොහෝ දෙන පෞද්ගලිකවම අවබෝධකොටගෙන සිටිති. බටහිර ලෝකයට මේ නවීන සතිපට්ඨාන ක්‍රමය ගෙන ආ අලුත්ම “සෘෂිවරයා” නම් මැසචුසෙස්ට් තාක්ෂණික ආයතනයේ විද්වතෙකු වූ “යොන් කබාට් සින්” බුදුහිමියන් මෙයට, අවුරුදු 2600 කට පෙර වදාරන ලද දහමක හරය, ඔහු සිය ශ්‍රාවකයන්ට පාඨමාලාවක් වශයෙන් පුහුණු කරන්නේය. ආතතියෙන් පෙළෙන බොහෝ නවීනයන්ට මූණ පාන්නට සිදුවන අධි පීඩක අර්බුදය නම්, මේ මොහොතේ ඉටුකළ යුතු දෙය කෙරෙහි පූර්ණ චිත්තාවධානය යොමුකළ හැකි නොවීමයි. මේ නූතන සතිපට්ඨාන පාඨමාලාවේ මූලික අභිප්‍රාය වන්නේ, ශ්‍රාවකයාට සිය මනස සන්සුන් කොට ගන්නට න්‍යායයක් සම්පාදනය කොට දීමයි. අතීතයේ සිදුවූ දේ පිළිබඳව හෝ මත්තේ සිදුවිය හැකි දේ ගැන හෝ එතරම් සිත යොමුකොටගෙන මේ එළඹි මොහොත නාස්ති නොකොට දමන්නේ නැතිව මෙම මොහොත ගැන පූර්ණ චිත්ත අවධානය සහමුලින්ම යොමු කිරීමට ශ්‍රාවකයා පුහුණු කරනු ලැබේ. මෙය බුදුහිමියන් විසින් සතිපට්ඨානය ගැන එදා වදාළ සනාතන දහමේ, වර්තමාන ස්වරූපයක් වැනියි. බුදු හිමියෝ එදා මෙසේ දෙසූහ. “අතීතං නානු කපපන්නි, නප්ප ජප්පමනාගතං පච්චුප්පන්නේන යාපෙන්ති පස වණෙණා පසීදති” බුදුහිමියන් ධර්මය වදාළේ, බුද්ධ ශ්‍රාවකයන්ගේ මනසෙහි පහන් බව පිළිබඳ රහස විමසූ කෙනෙකුට පිළිතුරු වශයෙනි. බුදුහිමියන්ගේ පිළිතුරේ අරුත මෙසේය. “ඔවුහු (බුද්ධ ශ්‍රාවකයෝ) අතීතය ගැන තැවෙන්නෝ නොවෙති. ඔවුහු අනාගතය ගැන පුන පුනා ජප කරමින් සිටින්මෝත් නොවන්නාහ. ඔවුහු වර්තමානයෙහි මේ එළඹි මොහොතෙහි වෙසෙති. ඒ නිසා ඔවුන්ගේ මනස, ඡවි වර්ණය පැහැදිලිය. මේ සතිපට්ඨාන ක්‍රමය, බටහිර ලෝකයේ උසස් බුද්ධිමතුන්, ඉසුරුමත් ධනවතුන්, අති සාර්ථක ව්‍යාපාරිකයන් ආදීන් අතර, අද මුල්බැසගෙන තිබෙන්නේ, මෙය මෙතෙක් බටහිර ලෝකයා දුටු සාමාන්‍ය භාවනාක්‍රමයෙන් ඔබ්බට යන හෙයිනි. මේ මොහොතේ එළඹි ඉතා සුළු දෙයක් ගැන හෝ පූර්ණ අවධානය යොමු කරන්නට පුහුණුවීම, නවීන ලෝකයේ, පවත්නා අසීමිත ආරමිමණ වලින් ඒ මේ අත ඇදි ඇදී ගොස්, තමන්ගේ ජීවිතය නිෂ්ඵල කොට ගැනීමෙන් වැළකීමට ආධ්‍යාත්මය පුරුදු කරන මා හැඟි චිකිත්සා ක්‍රමයි. එළඹි සිහියෙන් සක්මන් කිරීම, සිහිය පිහිටුවාගෙන යම් යම් ක්‍රියාවන්හි යෙදීම ආදී අභ්‍යාස, මේ ආධ්‍යාත්මික ශික්ෂණයට අයත්ය. ඒ සියල්ලම, බුදුහිමියන්ගේ සතිපට්ඨාන ක්‍රමයෙහි ආගත ක්‍රම හා විධිය. මේ නවීන සතිපට්ඨාන ක්‍රමය උගන්වන විද්වත්තු මෙය බුදුහිමියන්ගේ ධර්මයෙහි ඇතුළත් බව දනිති. එහෙත්, ඒ ගැන ඔවුන් සඳහන් නොකරන්නේ, නිගරුවකින් නොව, එවැනි දෙයකින් වුවද, මනසෙහි අවධානය බිඳි යා හැකි හෙයිනි. බුදු හිමියන් විසින් සතිපට්ඨාන ක්‍රියාදාමයේ දී අනුදක්නාලද මූලික අභ්‍යාස ක්‍රමයක්වන ආනාපාන සති භාවනාවද, මේ නවීන “සෘෂිවරුන්” විසින් ඉතා පෘථුල වශයෙන් අනුමත කෙරේ. මේ නවීන සතිපට්ඨාන ක්‍රමය, ඉතා ප්‍රබල ව්‍යාපාරයක් බවට පත්ව ඇත්තේ ය. ඒ පිළිබඳව ලියැවුණු පොත් පත් සමූහය අතිශයින්ම බහුලය. අද ලොව මහා ව්‍යාපාරය විසින්ද මේ නවීන සතිපට්ඨාන ක්‍රමය සඳහා පෘථුල සහයෝගයක් සැපයෙන්නේ ය. අමෙරිකා එක්සත් ජනපද රාජ්‍යයේ උභය මන්ත්‍රණ සභාවේ මන්ත්‍රීවරු පවා මේ ශික්ෂණය කෙරේ අද ප්‍රබල උනන්දුවක් දක්වති. ටිම්රයන් නමැති ඒ උභය මන්ත්‍රණ සභා මන්ත්‍රීවරයා, මේ සතිපට්ඨාන ක්‍රමය කොපමණ අගේ කළේ ද කිවහොත්, ඔහු, මේ සතිපට්ඨාන ක්‍රමය රටේ විද්‍යායතනයන්ටද ලබාදිය යුතුයැයි යෝජනා කළේ ය. මේ මන්ත්‍රිවරයා, මෙම සතිපට්ඨාන ක්‍රමයට කොපමණ ඇබ්බැහි වූයේද කිවහොත්, ඔහු වරක් පැය තිස්හයක් මුළුල්ලේ නිහඬතාවය රැකගෙන, වචනයකුදු නොතපලා සිටියේ ය. ඔහුගෙ ආධ්‍යාත්මික ශික්ෂණය පිළිබඳ ග්‍රන්ථයක්ද කළේ ය. “එළඹ සිටි සිහියෙන් යුත් ජාතියක්” (මයින්ඩ්ෆුල් නේෂන් ) නමැති ඒ ග්‍රන්ථය, ඔහුගේ ගැඹුරු කැපවීම පිළිබඳව විශිෂ්ට නිදර්ශනයකි. සන්නද්ධ හමුදාවනටත් මේ සතිපට්ඨාන ක්‍රමය පුහුණු කරන්නට පුරෝගාමීහු පියවර ගෙන සිටිති. ශ්‍රී ලංකාව වැනි පෞරාණික සතිපට්ඨාන රාජ්‍යයක, අද යුගයේ දී, මේ ප්‍රායෝගික සන්සුන් සිත පිහිටුවාලනු පිණිස, විද්‍යාලයන්ටත් මේ සතිපට්ඨාන ක්‍රමය යොමුකළ යුතු වන්නේ ය. මේ රටේ බොහෝ දෙනා, අපට අයත් මහා ධන නිධානවල ශ්‍රේෂ්ඨත්වය අවබෝධකොට ගන්නේ විදේශිකයන් ඒවායේ අගය, ඇති සැටියෙන් දැක, ඉන් උච්චතම සෙත ලබාගන්නට පටන් ගත් විටයි.

බක්මස අමාවක පෝය බක්මස අමාවක පෝය අප්‍රේල් මස 18 වැනිදා සෙනසුරාදා පූර්වභාග 3.37 ට ලබයි. 19 වැනිදා ඉරිදා පූර්වභාග 0.27 දක්වා පෝය පවතී. සිල් සමාදන්වීම අප්‍රේල් මස 18 වැනිදා සෙනසුරාදාය. මීළඟ පෝය අප්‍රේල් 25 වැනිදා සෙනසුරාදාය.   අමාවක අපේ‍්‍රල් 18 පුර අටවක මාර්තු 27 පසෙලාස්වක මැයි 03 අව අටවක මැයි 11 2015 පෝය ලබන ගෙවෙන වේලා සහ සිල් සමාදන් විය යුතු දවස්

සසුන් කෙත එකලු කළ මිණි පහන

මහාවිහාර වංශික ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේ අස්ගිරි මහා විහාර පාර්ශ්වයේ මහානායක ධුරන්ධරව වැඩ විසූ අග්ග මහා පණ්ඩිත උඩුගම සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ධම්මදස්සි රතනපාල බුද්ධරක්ඛිත මහානායක මාහිමිපාණන් වහන්සේ

සීසර් සුදුසිංහ

මහාවිහාර වංශික ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේ අස්ගිරි මහා විහාර පාර්ශ්වයේ මහානායක ධුරන්ධරව වැඩ විසූ අග්ග මහා පණ්ඩිත උඩුගම සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ධම්මදස්සි රතනපාල බුද්ධරක්ඛිත මහානායක මාහිමිපාණන් වහන්සේ අපවත් වී වදාළ පුවත ඉකුත් 08 වැනිදා හිමිදිරියේ අසන්නට ලැබිණි. ඇසු ඇසූවන් ශෝකයට පත් කළ ඒ පුවත මෙරට බෞද්ධ ජනතාවගේ නෙතගට කඳුළක් එක්කිරීමට තරම් හේතු වූ බව රහසක් නොවේ.

සිංගප්පූරුවේ මවුන්ට් එලිසබෙත් රෝහලේ ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටියදී අපවත් වී වදාළ අතිපූජ්‍ය මහානාහිමියන්ගේ ශ්‍රී දේහය අට වන දා පස්වරුවේ මෙරටට වැඩම කරවූහ. කටුනායක බණ්ඩාරනායක අනුස්මරණ ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළේ සිට කොළඹට වැඩම කරවූ ශ්‍රී දේහය පසුදා ( 09 ) උදෑසන රිය පෙරහරෙන් මහනුවර අස්ගිරි මහා විහාරය වෙත වැඩම කරවූහ.

මහානාහිමියන්ගේ ශ්‍රී දේහය පිළිබඳ ආදාහන පූජෝත්සවය ඉකුත් 12 වන දා පස්වරුවේ අස්ගිරිය පොලිස් ක්‍රීඩාංගණයේ දී පූර්ණ රාජ්‍ය ගෞරව සහිතව පැවැත්විණි. අස්ගිරි මහා නාහිමියන්ගේ ආදාහන පූජෝත්සවය සිදුකළ 12 වන දා රජයේ ශෝක දිනයක් බවට ප්‍රකාශයට පත් කැරිණි. අතිපූජ්‍ය මහා නාහිමිපාණන් වහන්සේගේ අපවත්වීම පිළිබඳ ශෝක පණිවුඩ රැසක් මාධ්‍යය වෙත නිකුත් කර තිබිණි. ලෝ දහම සනාථ කරමින් දැයෙන් සමුගත් මහාවිහාරවංශික ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේ අස්ගිර් මහා විහාර පාර්ශ්වයේ මහානායක ධුරන්දරව වැඩ විසූ අග්ගමහා පණ්ඩිත උඩුගම සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ධම්මදස්සි රතනපාල බුද්ධරක්ඛිත මහානායක මාහිමිපාණන් වහන්සේට නිවන්සුව පතමු.!

අපවත්වී වදාළ අස්ගිරි මහා නා හිමියන්ගේ ආදාහන පූජෝත්සවයෙන්...

අපවත්වී වදාළ මහා විහාරවංශික ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේ අස්ගිරි මහා විහාර පාර්ශ්වයේ මහා නායක උඩුගම ශ්‍රී බුද්ධ රක්ඛිත මහා නා හිමිපාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහයට ජනාධිපති මෛත්‍රීපාල සිරිසේන මැතිතුමා (09) ඉකුත් දා අවසන් ගෞරව දැක්වීය. උන්වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහය තැන්පත් කර තිබූ අස්ගිරි මහා විහාරය වෙත 09 වන දා පස්වරුවේ ගිය ජනාධිපතිතුමා ශ්‍රී දේහයට අවසන් ගෞරව දැක් වූ අතර විහාරස්ථ භික්ෂූන් වහන්සේලාට සහ ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේලාට සිය සාතිශය සංවේගය පළ කර සිටියේය. (ඡායාරූප – ජනාධිපති මාධ්‍ය අංශය, නිශාංක ද සිල්වා)

අග්‍රාමාත්‍ය රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා මහනුවර අස්ගිරි මහා විහාරයේ දී අපවත්වී වදාළ මහාවිහාරවංශික ස්‍යාමෝපාලි මහා නිකායේ අස්ගිරි මහා විහාර පාර්ශ්වයේ අතිපූජ්‍ය මහානායක අග්ගමහා පණ්ඩිත උඩුගම සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ධම්මදස්සි රතනපාල බුද්ධරක්ඛිත මහානායක මාහිමිපාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී දේහයට අවසන් ගෞරව දැක්වීය.

ආදාහන උත්සවයට සහභාගි වූ සඟ රුවනින් කොටසක්

වැඩම කළ සිල් මෑණිවරු

මහා නා හිමියන්ට ශිෂ්‍ය හිමිවරු පැන් වඩා පින් අනුමෝදන් කළ අයුරු

අන්‍ය ආගමික පූජකවරු

ජනපති, අගමැති, විපක්ෂ නායක ඇතුළු මැති ඇමතිවරු

ආදාහනයට සහභාගී වූ මැති ඇමතිවරුන්ගෙන් පිරිසක්

දියවඩන නිළමේතුමා ඇතුළු නිළමේවරු

ආගමික කටයුතු සඳහා දේහය තැන්පත් කර තිබූ අයුරු

චිතකය ගිනි දැල් වු අයුරු සේයාරූ ගාමිණී රණසිංහ සුනිල් ගුණවර්ධණ

ලෝක විනාශය බුදු ඇසින්

රාජකීය පණ්ඩිත මන්දාරම්නුවර විමලවංශ තිස්ස හිමියෝ විස්තර කරති.

සාරාසංඛ්‍යෙය කල්ප ලක්ෂයක් මුළුල්ලේ උතුම් පාරමී ධර්මයන් සම්පූර්ණ කොට, මෙලොවට පැයූ පූර්ණ චන්ද්‍රායමාණ ව උතුම් සම්මා සම්බෝධිය අවබෝධ කළා වූ අප භාග්‍යවත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ අතැඹුලක් සේ දත් සියලු ධර්මයන් අතුරෙන් උතුම් නිර්වාණයට හේතු වන්නා වූ නෛර්යාණික ශ්‍රී සද්ධර්මය මෙලොව සත්වයා හට දේශනා කොට වදාළහ.

ඒ උතුම් ධර්මය අතුරින් අචින්ත්‍ය විෂය වශයෙන් ලෝක විෂය, සත්ව විෂය, බුද්ධ විෂය හා කර්ම විෂය පිළිබඳ කරුණු ඉතා අල්ප වශයෙන් දේශනා කොට වදාළේ ඒ පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට සාමාන්‍ය ජනයාට අපහසු බැවිනි.

මනුෂ්‍යයන්ට දැනෙන බිය කොටස් දෙකකට බෙදා දැක්වීමට පුළුවන. පළමු වැන්න පාරිසරික නීතියයි. දෙවැන්න අනාගත නීතියයි. මනුශ්‍ය භීතිය යන්නෙන් සැකය කුතුහලය යන අදහස් ගෙන දෙයි. නමුත් තිරිසන් සත්වයන්ට බලපාන්නේ පාරිසරික නීතිය පමණි මිනිසුන්ගේ තරම් දියුණු මනසක් තිරිසන් සත්වයන්ට නැති නිසා අනාගත නීතිය කියන දේ ඔවුනට තේරුම් ගත නොහැකිය. උදාහරණයක් ලෙස 2004 සුනාමි ව්‍යසනයට පෙර තිරිසන් සත්වයන්ගේ විවිධ වෙනස්කම් පෙන්ම් කළේ පාරිසරික වශයෙන් ඔවුන්ට දැනුණු වෙනස්කම් බලපෑමෙනි.

නමුත් මනුෂ්‍යයන් තුළ හෙට, ලබන සතියේ, ලබන මාසයේ ආදී ලෙස තමාට කුමක් වේවිද ආදී වශයෙන් ක්ලේශ මූලික සිත් ඉපදීමෙන් ඒ පිළිබව අනිසි බියක් ඇති කරගෙන ඊට පිළියම් සෙවීමට පෙළඹිනි.

මේ පිළිබඳ කරුණු දැක්වීමේදී වත්මන් සමාජය තුළ ඇති වී තිබෙන තවත් අනාගත භිතියක් වශයෙන් ඉදිරි ආසන්න දිනයක සිදු වන ලොක විනාශයක් පිළිබඳ විවිධ මිථ්‍යා මත ඉදිරිපත් වී ඇති බවක් පෙන්නුම් කරයි. ඒ භීතිය තුළ අපහසුතාවට පත්ව පිළියම් සොයන්නෝද දක්නට ලැබේ. ලෝක විනාශය දෙසැම්බර මාසයේ සිදුවෙතියි බොහෝ දෙනා කියති. දුක්වෙති. ආරක්ෂක පියවර ගිනිති. මෙය අස්ථාන බියකි.

මේ පිළිබඳ අනිසි බියක් ඇති කර නොගත යුතු බවට තථාගතයන් වහන්සේ විසින් දේශිත සත්ත සුරියුග්ගමන සූත්‍රය ඇසුරින් කරුණු පහදා දීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි.

සූත්‍ර පිටකයේ, අංගුත්තර නිකායේ, සත්තක නිපාතයේ එන මෙම සූත්‍ර ධර්මය තුළින් ගින්නෙන් සිදුවන ලෝක විනාශයක් පිළිබඳ කරුණු සඳහන් කරයි. ලෝක විනාශයට බලපාන හේතූන් කිහිපයකි. එනම් ජලයථ ගින්න හා සුළඟය. මෙම සූත්‍ර දේශනාවේ ගින්නෙන් සිදුවන ලෝක විනාශය පිළිබඳ බාහිර පරිසරයෙන් උපමා උපමේයන් මනාව යොදා ගනිමින් පැහැදිළි කර තිබේ.

නමුත් අප වටහා ගත යුතු විශේෂ කාරණයක් වශයෙන් සඳහන් කළ හැක්කේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ නිසින් ලෝකය විනාශ වන අයුරු දක්වාලමින් මේ සූත්‍රය ඇසුරෙන් ශ්‍රාවකයන්ට වෙසෙසාම අවබෝධ කරලීමට උත්සාර කර ඇත්තේ සංස්කාර ධර්මයන්ගේ ඇති අනිත්‍යතාව, අස්ථිර බව හා අශාස්ව ස්වභාභාවය පිළිබඳවයි.

මෙම සූත්‍ර දේශනාව දේශනා කරන ලද්දේ විශාලා මහනුවර අම්බපාලි වනයෙහි බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ වසන අවස්ථාවකය. එහිදී භික්ෂු සංඝයා ඇමතූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහණෙනි සියලු සංස්කාරක ධර්මයෝ අනිත්‍යය. දිගු කල් නොපවත්නා බැවින් අස්ථිරය, අශාස්වතය. එබැවින් මහණෙනි මේ සියලු සංස්කාරයන්ගේ කළකිරීමට, නො ඇලීමට හා ඉන් මිදීමට සුදුසුය.

මහාමේරු පර්වත රාජයා දිගින් යොදුන් අසූ හාර දහසකි. පළලින්ද එසේමය. මහ සයුරෙන් ඉහළටද, පහළටද යොදුන් හාර දහස බැගින් ය. යම් කලෙක වර්ෂ සිය ගණනක්, වර්ෂ දහස් ගණනක් වර්ෂාව නොමැතිව මහා නියඟයක් ඇති වන්නේය. එවිට බොහෝ ගස් වැල් ආදීහු, ඖෂධ ගස් වැල් ආදීය, තෘණ වර්ග, වනස්පතී නම් වූ විශාල වෘක්ෂයෝ ද සම්පූර්ණයෙන් වියැළී විනාශ වන්නේය.

මෙසේ බොහෝ කාලයක් ගත වීමෙන් දැඩි නියඟය පවතින කල්හී දෙවැන හිරු උදා වන්නේය. එසේ තවත් බොහෝ කාළයක් ගත වූ කල්හී කුඩා නදී, ඇළ දොළ ආදිය වියැළී, මහත්සේ වැයැළී නැවත හට නොගන්නා තත්ත්වයට පත් වේ.

මේ අයුරින් තවත් බොහෝ කාලයක් ගත වූ විට තුන්වැනි සූර්යයාද පහළ වේ. එබඳු වූ තත්ත්වයක් තුළ ගංගා, යමුනා, අචිරවතී, සාරභූ, මහී යන මහා ගංගාවෝද සම්පුර්ණ වශයෙන්ම නැවත හට නොගන්නා ලෙසටම වියැළී යන්නේය.

තවත් වර්ෂ ගණනාවක් ඉක්ම ගිය කළ හතර වන සූරියාද උදා වේ. ඉහතින් සඳහන් කරන ලද මහා ගංගාවන් හටගන්නේ අනවතප්ත, සිංහප්‍රපාත, රථකාර, කර්ණමුණ්ඩ, ඡද්දන්ත, මන්දාකිණි මහා විල් වලිනි. මෙසේ හතරවන හිරුගේ බලපෑමෙන් එම මහා විල් ද නැවත හට නොගන්නා ලෙසට වියැළී විනාශ වේ.

එසේ සිදු වී තවත් බොහෝ කාළයක් ගත වූ විට පස් වැනි වූ සුර්යයාද පහළ වේ. එකළ මහ සයුරේ ජලය යොදුන් සිය ගණනක්, දෙසිය ගණනක් ආදී වශයෙන් පියවරෙන් පියවර යොදුන් හත්සියය දක්වා අඩුවේ. පසුව මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ පුරුෂයන් හත් දෙනෙකුගේ ප්‍රමාණයට ජලය ඉතිරිව එයද ක්‍රමයෙන් එක් පුරුෂයකුගේ උස ප්‍රමාණයට අඩුවේ. එම ජලයද පුරුෂයෙකුගේ උස ප්‍රමාණයට ද, දණහිස ප්‍රමාණයට ද, පිට පතුලේ ප්‍රමාණයට ද අඩුවේ.

මෙහිදී උදාහරණයක් දක්වා තිබේ. එනම් සරත් සෘතුවෙහි මහා  වැසි වසින කළ ගොනුන්ගේ පියවර තැබූ තැනෙක මහ පොළොවෙහි සටහන් වූ ගොන් කුරක ප්‍රමාණයට බිම ජලය ඉතිරි වේ. ඒ ඉතා අල්ප ප්‍රමාණයකි. මහ සයුරේ ජලය ද අවසන ඉතිරි වන්නේ එබඳු ප්‍රමාණයකි. ඒ ඇඟිලි පුරුකක් තෙමෙන්නටවත් ප්‍රමාණවත් නොවන බව දක්වයි.

මෙසේ තවත් බොහෝ කාලයක් ඉක්ම යාමෙන් පසුව හය වැනි සූර්යයාද උදා වේ. එකල්හි මහ පොළොව, මහාමේරු පර්වතරාජයා දුම් දමන්නට පටන් ගනී. ක්‍රමයෙන් අධික ලෙස දුම් දමයි. එයද බුදුරදුන් උදාහරණයක් වශයෙන් සඳහන් කරන්නේ කුඹල් කරුගේ පෝරණුවෙහි දුම් දමන්නේ යම් සේද ඒ ආකාරයට බවය.

එසේ මහා පොළවද මහාමේරුවද දුම් දමමින් තවත් බොහෝ කාළයක් පවත්නා කල්හි හත්වන සූර්යයාගේ උදා වීම සිදු වේ. එවිට පෙර සිට දුම් දමමින් තිබූ මහ පොළොව හා මහමේරු පර්වතය ගිනි ගෙන ඇවිලෙන්නට පටන් ගිනියි. දිලිසෙමින් අධිකව දැවෙමින් එකම ගිනි ජාලාවක් බවට පත් වේ. මේ මහා ගිනි ජාලාව නිවීමට මහ සයුරේවත් ජලය නොමැත. මේ සියලු ලෝ තලය, ශූන්‍ය වූ අභ්‍යව්‍යකාශය දවාලමින් තෘතිය ධ්‍යාන ලාභීන් වසන බ්‍රහ්ම ලෝක දක්වාම ගමන් කරයි. (සුද්ධාවාස බ්‍රහ්ම ලෝක විනාශ නොවේ.)

මෙසේ මේ මහා විශ්වය එකම ගිනි ජාලායක් බවට පත් වූ විට මහා මේරු පර්වතයෙන් යොදුන් සිය ගණන්, දෙසිය ගණන්, පන්සිය ගණන් වශයෙන් විශාල වූ ගල් කුට්ටි පිපිරී විසි වීමට පටන් ගනියි. නමුත් මෙම ගිනි ජාලාවේ අළු හෝ දැලි ඉතිරි නොවන බවද දක්වයි. ගිතෙල් පහනේ අළු හෝ දැලි ඉතිරි නොවන්නා සේය.

ක්‍රමයෙන් බොහෝ කල් ඇවෑමෙන් හත්වැනි හිරු දක්වා හිරු උදාවීමෙන් සිදු වන මේ මහා විනාශයන් පිළිබඳ යමක් අවබෝධ කැර ගැනීමට, පිළි ගැනීමට, තේරුම් ගැනීමට හැකියාව ඇත්තේ සෝවාන් මඟ ඵලවත් ලාභී පුද්ගලයාටම පමණක් බව දේශනා කර තිබේ.

මෙම දේශනාවේ තවත් කරුණු රාශියක් සඳහන් වේ. එනම් පෙර කළෙක සිටි සුනෙත්ත නම් ශාස්තෘවරයෙක් සිය ගණනක් වූ තම ශ්‍රාවකයන්ට බඹලොව ඉපදීමට හේතු වන අයුරින් ධර්ම දේශනා කරයි. එම ධර්මය සම්පූර්ණයෙන් අවබෝධ කරගත් අය ධර්මය පිළිපැද බඹලොව උපදී. යම් පමණකට තේරුම් ගෙන පිළි පැදි අය සදිව්‍ය ලෝක වලද, මිනිස් ලොව බ්‍රාහ්මන, ක්ෂත්‍රීය ආදී මහාසාල කුලවල ද උපදී.

ඉන් පසු සුනෙත්ත නම් එම ශාස්තෘට මෙබඳු වූ අදහසක් පහළ විය. මම ද පරලොවදී මාගේ ශ්‍රාවකයන් ඉපැදුණු බඹ ලොවෙහි ඉපදුණහොත් පසමාන බවට පත් වන බැවින් මා ඉන් ඉහළ තත්ත්වයකට පත් වෙමියි සිතා හත් වසරක් සිත පුරුදු කොට එම අනුහසින් සුද්ධාවාස බ්‍රහ්ම ලෝකයෙහි ඉපදුනේය. ලෝකය විනාශවන සෑම කළකම මොහු සුද්ධාවාස බ්‍රහ්ම ලෝකයෙහිම වාසය කළේය. මනුෂ්‍ය ලෝකයට නොපැමිණි යේය.

මොහු නම් මහා බ්‍රහ්මයාය. අනෙක් සියලු බ්‍රහ්මයන් මැඩ බවත්වමින් තමාම ප්‍රධානියා ලෙස ජීවත් වියත නැවත ලෝකය සකස්වන කල්හි දෙව් ලොවට පැමිණ 36 වරක් ශක්‍ර පදවියද මිනිස් ලොව සිය ගණනක් සක්විති රාජ්‍යත්වය ද දරමින් සිව් මහා සයුර කෙළවර කොට ඇති මේ මහා පෘථිවි තලයම ධාර්මිකව, දඩුවමින් තොරව පාලනය කළේය. මොහුට සත් රුවන, සතුරන් මැඩලන පුත්‍රයෝද පහළ වූහ.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සඳහන් කරන්නේ මෙසේ මෙම සුනෙත්ත ශාස්තෘවරයා දීර්ඝායු ලැබුවත් ඔහු විසින් ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණ, ශෝක, පරිදේව, දුක් දෝම්නස් ආදී වූ ගින්නෙන් නොමිදුනු බවයි. ඒ කවර හේතුවකින් ද යත් මොහු විසින් ආර්ය ශීලය, ආර්ය සමාධිය, ආර්ය ප්‍රඥාව, ආර්ය විමුක්තිය අවබෝධ නොකළ හෙයිනි.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වනාහී මෙම උතුම් ධර්මයන් මනාව අවබෝධ කොට, භව තෘෂ්ණාව දුරු කරන ලද බැවින් නැවත උපතක් නැත්තේය. ඒකාන්තයෙන් පිරිනිවි සේක්මය.

මෙහි එක් එක් කරුණක් පාසාම පියවරෙන් පියවර සංස්කාරක ධර්මයන්ගේ ඇති අනිත්‍ය, අස්ථිර, අශාස්වත බව සඳහන් කර තිබේ.

මෙහිදී අප වඩාත් විශේෂයෙන් අවබෝධ කරගත යුතු කාරණයක් පවතී. එනම් ගින්නෙන් සිදුවන ලෝක විනාශයක් පිළිබඳ දැක්වෙන මෙම සූත්‍ර දේශනාව තුළින් එක් එක් සූර්යයාගේ පහළ වීම සිදු වූ කාලවලදී සිදුවන සිදුවීම් ද, අවසන මහා පොළොව හා මහාමේරුව ගිනි ගෙන දැවී විනාශ වන ආකාරයද ඉතා පැහැදිලිව දැක්වේ.

මායාවරුන්ගේ දිනදර්ශනය අනුව 2012 දෙසැම්බර් 21 දා ලියා ඇත්තේ 13.0.0.0.0 වශයෙනි. එහි තේරුම එම කැලැන්ඩරය එදිනෙන් අවසන් බව බවයි. බොහෝ දෙනා ඒ අනුව කියනුයේ ඉන් පසු ලෝකයක් නැති බවයි.

මහා සයුරේ ජලය ගොන් කුරක පමණ, ඇඟිලි පුරුකක් තෙමෙන්නට පමණ නොවන මට්ටමකට අඩු වන කාලයක් නම් අද හෙටම මීළඟ සතියේ ඇති වේද? බොහෝ වර්ෂ දස දහස් ගණනක් ඇවෑමෙන් පියවරෙන් පියවර සිදු වන මේ දෙය තව දින කිහිපයකින් සතියකින් සිදු වේ යැයි පැවසීම නම් මහා මිත්‍යාවක්මය. එම මිථ්‍යාවක් පිළිගන්නා උදවිය තථාගත ශ්‍රී සද්ධර්මය පිළිපදින්නෝ, විශ්වාස කරන්නෝ නම් නොවන්නේය.

අනිසි බිය, මිථ්‍යා මත හැරදා අද අදම ආගමානුකූලව සුචරිතකාමී ජීවිත ගත කිරීමට පුරුදු වීම වටී. බාහිර ලෝකය කෙසේ වුවද බොහෝ අය තම තමන්ගේ ලෝකය නම් විනාශ කරගෙන හමාරය. කය, වචනය, හිත නොහික්මුණු අසංවර, දුසිල්වත් බොහෝ දෙනා විවිධ දූෂිත ක්‍රියා කරමින් ආගමට දහමට ගරහාමින් කටයුතු කරති. මෙලොව මෙන්ම පරලෝවද පිරිහුණු එබඳු අය ඒකාන්ත වශයෙන්ම අපාගාමී වෙති.

ආගම දහමට අනුකූලව කය වචනය, හිත සංවරව, හික්මුණු, සිල්වත් ජීවිත ගත කිරීමට පුරුදු වන්න. අනිසි බිය දුරලන්න. මිත්‍යා සංකල්පය නොව සම්මා සංකල්පයට නැඹුරු වන්න. ඔබට යහපත් වූ ජීවිතයෙන් ඒකාන්ත වශයෙන් සැප ඵල විපාක උදා වන්නේය.

(මන්දාරම්නුවර විමලවශ හිමියෝ ඉඹුල්ගොඩ අමුණුගොඩ ශ්‍රී අමර විහාරය හා අහුංගල්ල පුරාණ ක්ෂේත්‍රාරාමය යන උභය විහාරයාධිපති පදවිය ද පරකන්දෙණිය ශ්‍රී වීරසිංහ පිරිවේණේ ආචාර්ය පදවිය ද හොබවති. )

මන්දාරම්නුවර විමලවංශ තිස්ස හිමි

කුසල් වැඩිය යුත්තේ තමා විසින්මය

ඓතිහාසික සිත්තම්ගල්ලෙන
රාජ මහා විහාරාධිපති
ශී‍්‍ර රෝහණ පාර්ශ්වයේ අනුනායක
සද්ධර්ම කීර්ති ශ්‍රී ධර්මරක්ෂිත,
අධ්‍යාපනවේදී ශාස්ත්‍රපති
අගලබඩ පියසිරි අනු නා හිමි

නමෝ තස්ස භගවතො අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස
අත්තාහි අත්තනෝ නාථෝ
කෝහිනාථෝ පරෝසියා
අත්තනාව සුදන්තේන
නාථං ලභති දුල්ලභං

සැදැහැවත් පින්වතුනි,

අද ධර්ම දේශනාව සඳහා මා විසින් මාතෘකා කළ ගාථාව ධම්ම පදයේ අත්ත වර්ගයට අයත් ගාථාවකි. මෙම ගාථාවේ තේරුම “තමාට තමාම පිහිටය. අන් කවරෙක් නම් පිහිට වන්නේද ? මනාකොට දැමුනා වූ තමා විසින්ම ඉතා දුකසේ ලැබිය හැකි පිහිට ලබන්නේය”

මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ කිසිම පුද්ගලයෙකුට පිහිට වීමට වෙනත් කිසිවෙකුටත් බැරි බවත්, තමාගේ පිහිට තමා විසින්ම ළඟා කරගත යුතු බවත්ය. මෙහි 'පිහිට 'යනුවෙන් අදහස් කළේ තමා විසින්ම කුසල් කිරීමෙන් නිවන් මග අවබෝධයට සුදුස්සෙකු වීමයි. එය කළ හැක්කේ තමාටමයි. වෙනත් අයෙකුට එය කළ නොහැකිය.

තමන් හිසට තම අතමය සෙවණැල් ල
අනුනු බලා සිටියොත් නම් වැනසිල් ල
කළහොත් මනාකොට සය ඉඳුරන් මෙල් ල
ලැබගත හැකිය ලොව්තුරු අම සැනසිල් ල

මෙම කවියෙන්ද හෙළි වන්නේ තමාගේ කටයුතු තමාම කරගත යුතුය. වෙනත් කෙනෙකු කර දෙන තුර බලා සිටීම දුකට හේතුවක් බවයි.

මාතෘකා ගාථාව බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද්දේ සැවැත්නුවර ජේතවනාරාමයේදි කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන්ගේ මෑණියන් අරභයායි. එම කතා පුවත සැකෙවින් මෙසේය.

රජගහනුවර සිටි එක් සිටු දුවක් යමක් තේරුම් ගැනීමට හැකි වයසට පත් වූ පසු පැවිදි වීමට බලවත් ආශාවක් දැක්වූවාය. එහෙත් දෙමාපියන්ගෙන් ඇයට ඒ සඳහා අවසරයක් නොලැබූ වැඩිවියට පත්වූ ඇය පතිකුලයට ගොස් සැමියා ගේ නිවසේ පතිනියක්ව වාසය කළාය. වැඩිකල් නොගොස් ඇයගේ කුස තුළ දරු ගැබක් හට ගති. එහෙත් ඒ බව ඇය නොදත්තාය. සැමියාගෙන් පැවිදිවීමට අවසර ඉල්ලීය. එයට කැමැති වූ සැමියා මහත් සත්කාර කොට ඇය භික්ෂුණි අසපවුකට ගෙන ගොස් පැවිදි කරවීය. නොදැනුවත්ව ඇය පැවිදි වූයේ දේවදත්ත පාර්ශ්වයේ භික්ෂුණි අසපුවකයි.

ටික දිනකින් භික්ෂුණීහු ඇගේ ගර්භණීභාවය දැක එසේ වීමට හේතු විමසීය. එහිදී ඇය තමාගේ නිර්දෝෂිභාවය හෙළිකරන ලදී. සීලයට හානියක් නොවූ බව පැවසුවාය. පසුව මේ බව දෙව්දත් තෙරුන්ට සැලකිරීමෙන් ඇය උපැවිදි කරන ලෙස භික්ෂුණීන්ට දන්වන ලදී. එහිදි එම භික්ෂුණිය තමා දෙව්දත් තෙරුන් උදෙසා පැවිදි නොවූ බවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා පැවිදි වූ බවත් පවසා උන් වහන්සේ වෙත පමුණුවන්නැයි ඉල්ලීය. එම භික්ෂුණීහු ඇය දෙව්රම් වෙහෙරේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ හමුවට පත් කරන ලදී. උන්වහන්සේ ඇය ගිහි කාලයේ මෙම ගර්භය පිහිටි බව දැන අන් අයගේ චෝදනාවෙන් ගැලවීම සඳහා මේ ගැන පරීක්ෂණයක් කරවන ලදී.

ඒ සඳහා කොසොල් රජතුමා, අනේපිඩු සිටුතුමා, විශාඛා උපාසිකාව ඇතුළු පිරිස ඉදිරියේ උපාලි තෙරුන්ට ප්‍රශ්නය විසඳීමට නියම කරන ලදී. උපාලි තෙරුන් වහන්සේ කොසොල් රජු ඉදිරියේ විශාඛාව කැඳවා ඇය පරීක්ෂා කිරීමට නියම කළහ. විශාඛාව යටතිර ඇද ඇයගේ අත්පා නැබ, උදරය ආදිය පරීක්ෂා කර බලා දින මාස පිළිබඳව තීරණය කර ඇය ගිහිව සිටියදී ගැබ පිහිටා ඇති බව තීරණය කොට තෙරුන්ට ඇගේ නිවැරැදිභාවය ප්‍රකාශ කරන ලදී. උපාලි තෙරුන් ඒ බව පිරිස මැද ප්‍රකාශ කරන ලදී. අනතුරුව ඇයගේ දරුගැබ මුහුකුරා ගිය පසු පදුමුත්තර බුදුරදුන් කල කරන ලද ප්‍රාර්ථනයක් අනුව මහත් ආනුභාව ඇති පුතනු කෙනෙක් බිහි කළාය. දිනක් කොසොල් රජු භික්ෂුණි ආරාමය අසලින් යද්දී දරුවෙකුගේ ශබ්දය අසා ඒගැන විමසා දරුවා මාලිගයට ගෙන ගොස් කිරි මව්වරුන්ට භාර කරන ලදී. නම් තබන දින කස්සප යයි නම් තබා කුමාරයෙක් ලෙසට වැඩුණ බැවින් කුමාර කස්සප නමින් හැඳින්වුනි.

ළමා වයසේදී එම සම වයස් දරුවන් සමග සෙල්ලම් කරද්දී අනෙක් දරුවන්ට පහර දුන් විට මව පියා නැති එකා අපට පහර දුන්නේ යයි කී විට, රජුවෙත පැමිණ තම මව් කව්දැයි විමසූවිට කිරි මව්වරු මව් ලෙස පෙන්වුවත් එය භාර නොගත් බැවින් ඇත්ත හෙළි කිරීමට සිදුවිය. දරුවාගේ මව භික්ෂුණියක් බව ප්‍රකාශ කළ විට බලවත් කම්පාව ට පැමිණ පැවිදි වීමට රජුගෙන් අවසර ලබාගෙන බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත පැවිදි වීය. උපසම්පදාව ලබා කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන් යයි ප්‍රසිද්ධ වූහ.

කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන් බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් කමටහන්ගෙන භාවනා කළත් අධිගමයක් ලබා ගැනීමට නොහැකිව නැවත කමටහන් ලබා ගැනීමේ අදහසින් අඹ වනයේ සිටින කල කාශ්‍යප බුදුරදුන් කාලයේ එකට මහණදම් පිරූ අනාගාමි ඵලයට පත්වු බඹලොව උපත ලද භික්ෂුවක් කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන්ගෙන් ප්‍රශ්න 15 ක් විමසා මේවා බුදුරදුන් හැර වෙනත් අයෙකුට විසඳීමට නොහැකි බව පැවසූයෙන් කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන් බුදුන් වහන්සේ වෙත පැමිණ එම ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දැන ගැනීමත් සමඟ රහත් බවට පත්විය.

කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන්ගේ මව් භික්ෂුණිය තම පුතුගෙන් වියෝව දුකෙන් කල් ගත කළාය.දිනක් තම පුතු අතුරු පාරකින් යනු දැක පුතා පුතා යයි අඬගැසුවාය. පය පැකිලී බිම වැටුණාය. ගැලවුන සිවුරද අතින් රැගෙන දුව ගොස් පුතුගේ අතින් ඇල්ලුවාය. කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන් ඇයගේ දරු සෙනෙහස නැති කිරීම සඳහා කතා කරමින් “මොකද මේ කරන්නේ තවමත් දරු ස්නේහය නැති කර ගන්න බැරි වුණා දැයි” විමසීය. දෙතුන් විටක්ම දැඩි ලෙස කතා කළෙන් පුත්‍ර ස්නේහය දුරු කොට එදිනම ඇය රහත් වූවාය.

පසු කලෙක දම් සභා මණ්ඩපයේදී භික්ෂූන් කුමාර කාශ්‍යප තෙරුන් හා මෑණියන්ට බුදුරජාණන් වහන්සේ පිහිට වූ බව ප්‍රකාශ කලෙන් බුදුන් වහන්සේ වැඩමවා දැන් මතු නොවෙයි පෙරද මොවුන්ට මා පිහිට වූයේයයි පවසා නිග්‍රෝධ ජාතකය දේශනා කළහ. එකල ශාඛ මිග දෙව්දත් වු බවත්, නිග්‍රෝධ මිග බුදුන් වහන්සේ වූ බවත්, මරණයට නියම වූ මුව දෙන කුමාර කාශ්‍යප මාතාව බවත්, දේශනා කළහ. දරු සෙනෙහස දුරු කර තමන්ට පිහිට තමන්ම බව ඔප්පු කරමින් කුමාර කාශ්‍යප මාතාව රහත් වූවාය.

මේ අනුව හැම කෙනෙකුටම තමාගේ පිහිට මිස වෙනත් කිසිවෙකුගේ පිහිටක් නැති බව පැහැදිලි වේ. බොහෝ මිනිස්සු තමාගේ දෑසට නොපෙනෙන අදෘශ්‍යමාන දෙවි කෙනෙකු හෝ බ්‍රහ්මයෙකු හෝ ඇතැයි විශ්වාස කොට ඔවුන්ගේ පිහිට පැතීම දක්නට ලැබේ’.

බුදු දහම පුද්ගල නිදහස අගය කරමින් තමාගේ විමුක්තිය තමා විසින්ම සාදාගත යුතු බව උගන්වයි. ඔබ විසින් උත්සාහ කටයුතුයි. කෙලෙස් තැවීම දැවීම සඳහා වීර්ය වැඩිය යුතුයි. බුදුවරු නිවන් මග කියා දෙති. කිසිවෙකු අත අල්ලා නිවනට නොපමුණුවති. තමා විසින්ම උත්සාහයෙන් නිවන් මගට යා යුතු ය. අරි අටඟි මග පිළිපදින්න මා විසින් කෙලෙස් නමැති උල් උදුරන මේ මග දැන කියන ලදී. මෙයින්ද පැහැදිලි වන්නේ බුදුන් වහන්සේ මග කියා දෙන්නෙකු මිස දුකෙන් මුදවන්නෙකු නොවන බවයි. දුකින් මිදීම තමා විසින්ම කළයුතුය. තම තමන්ගේ පිරිසුදු බව හෝ අපිරිසුදු බව තමා විසින්ම කර ගත්තකි. අනෙකෙක් අනෙකෙකු පිරිසුදු නොකෙරේ. මෙයින්ද හෙළිවන්නේ පුද්ගලයාගේ වගකීම ඔහුටම පවරා ඇති බවයි. තමා විසින් කරනු ලබන පින තමාගේ සැපයට හේතුවේ. තමා විසින් කරනු ලබන පව දුකට හේතුවේ. දුක සැප උරුම කරගන්නේ වෙන අයෙකු නොව තමා විසින්මය. බුදු දහමේ පමණක් උගන්වන මෙම ඉගැන්වීම තුළින් තමා ගැන ආත්ම විශ්වාසයක් පුද්ගලයා තුළ ජනිත කරවයි. විමුක්තිය ලබා ගැනීමේදීද, තම තමාගේ උත්සාහය ධෛර්යය අනුව එය සිදු කරගත හැකිවේ.

සඳහිරු සෑය

වසර 1600 කින් පසු ඉදිවන විශාලතම දාගැබ අනුරාධපුර සඳහිරු සෑය

සීසර් සුදුසිංහ

ශ්‍රී සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා වැඩම කරවන රිය පෙරහර 12 වන දා කොළඹ සිට මහනුවරට 13 වන දා මහනුවර සිට අනුරාධපුරයට රිය පෙරහර ගමන් ගන්නා මඟ දෙපස දී මල් පූජාවට සැදැහැවතුන්ට අවස්ථාවක්

මනුෂ්‍යත්වයේ සංකේතයක් ලෙස සඳහිරු සෑයේ ඉදිකිරීම් ආරම්භ වූයේ 2010 නොවැම්බර් මස 22 වැනිදාය. එම සඳහිරු සෑය ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ කරන ලද්දේ අතිගරු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මැතිතුමාගේ උදාර උසස් අරමුණක් සමඟය. තිස් වසරක් පුරා මෙරට ලොව දරුණුතම ත්‍රස්තවාදී යුද්ධයක් පැවැතිණි. එම බිහිසුනු යුද්ධය මානුෂීය මෙහෙයුම මඟින් අවසන් කර සාමයේ සංකේතයක් ලෙස එම සඳහිරු සෑය ඉදි වේ.
එල්.ටී.ටී.ඊ. ත්‍රස්තවාදය තුළ මෙරට උපන් විශාල දරු පිරිසක් ජීවිත පරිත්‍යාග කළේ ය. ඒ ත්‍රස්තවාදය අවසන් කිරීම සඳහාය. මව්කුසයේ සිටි අහිංසක දරුවන්ගේ සිට කිරි දරුවන්, ගැබිනි මව්වරුන්, ගොවියන්, වෘත්තිකයන්, පාසල් දරුවන්, විවිධ තරා තිරම්වල අහිංසක පුරවැසියන් භික්ෂූන් වහන්සේද ඇතුළු පදිකවේදිකාවේ සිට රටේ ජනාධිපතිවරු දක්වා යුද්ධය වෙනුවෙන් රටේ මනුෂ්‍යයන්ගේ ජීවිත අහිමිවුණි. හැමදෙනාම අනුස්මරණය කරමින්, ඒ හැම කෙනෙක්ම නැතිවීම තුළ ඒ ඒ අයගේ ඤාතීන්ට, ඒ ඒ අයගේ දරුවන්ට ඒ ඒ අයගේ හිතමිතුරන්ට සිදු වූ පාඩුව කොතෙක්දැයි කිව නොහැකි තරම්ය. ඒ ඒ අයගේ ජීවිතවල පුද්ගල වටිනාකම් මෙතකැයි කියා තක්සේරු කළ නොහැකිය. එබැවින් ඒ සියලු දෙනාට පින් දෙන්නත්, එම ත්‍රස්තවාදය නිසා තමන්ට ඇති වී තිබෙන දුක, වේදනාව තුනී කර ගැනීමට ඒ අයගේ උදාර පරිත්‍යාගයට, අහිමිවීමට නැවත කළ හැකි වෙනත් දෙයක් නොවේ.
එබැවින් ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා දෙස් විදෙස් වශයෙන් ලබාගෙන එම සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා නිධන් කර මෙතෙක් හෙළ රජවරුන් විසින් කරන ලද මහා නිර්මාණයකට සමාසන්නව සිදු කරන අද්විතීය අනුස්මරණීය පුණ්‍ය මහෝත්සවයකි.
ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාගේ උදාර සංකල්පනාවකට අනුව සඳහිරු සෑය ඉදිකිරීම් ආරම්භ කරන ලදී. සඳහිරු සෑය ඉදිකිරීම් රාජ්‍ය ආරක්ෂක හා නාගරික සංවර්ධන අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතාගේ මඟ පෙන්වීම යටතේ ශ්‍රී ලංකා යුද හමුදාව, ශ්‍රී ලංකා නාවික හමුදාව ශ්‍රී ලංකා ගුවන් හමුදාව, සිවිල් ආරක්ෂක දෙපාර්තමේන්තුවේ ද ශ්‍රම දායකත්වයෙන් සිදු කෙරෙන අතර ශ්‍රී ලංකා පොලිස් දෙපාර්තමේන්තුවේත් දේශීය හා විදේශීය දායකත්වය මත පේසා වළලු තුනේ ඉදිකිරීම් අවසන්කර ගර්භයේ ධාතු කුටිය ඉදිකිරීම් නිමවා මෙම මස 23 වන දා හයදහසකට අධික මහ සඟරුවන පෙරටු කර ගනිමින් ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මැතිතුමාගේ සුරතින් ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා නිධන් කෙරේ. සඳහිරු සෑය නිර්මාණයේ දී එය පොළොව මතුපිට සිට උසින් අඩි 280 පමණ වේ. අඩි 50 කට ආසන්න පොළොව යට සිට පොළොව පාදම තිබේ. සඳහිරු සෑයේ විශ්කම්භය අඩි 255 කි. සඳහිරු සෑයේ වටප්‍රමාණය අඩි 802 කි. සඳහිරු සෑය නිර්මාණය කිරීමේ දී එය ලෝකයේ ඉදිවන විශාලම කලාගාරයක් බවටද පත් වේ. සඳහිරු සෑය වටා සලපතල මළුවට පහළින් කොටස විශාල කලාගාරයක් බවට පත් කිරීම සඳහා ජාතක කතා, බෝසත් සිරිත, අසිරිමත් බුදු සිරිත, ලංකා ශාසන ඉතිහාසය, දම්සක් පැවැතුම් සූත්‍රයේ අදාළ සංකල්ප මූර්තිමත් කෙරේ.
රුවන්වැලි මහා සෑයේ ධාතු නිධානය සිදුවූයේ කෙසේද? ඒ අයුරින්ම පෙර රජ දවස සිදුකළ සියලු පුද පූජා චාරිත්‍ර සියලු පූජා ද්‍රව්‍ය, රන් රුවන්, මුතු, මැණික් සියල්ල තැන්පත් කර එම ධාතු නිධාන පූජෝත්සවය පැවැත්වේ.
මෙම ඓතිහාසික අවස්ථාව මෙරට ශාසන ඉතිහාසයේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක්ද වනු ඇත. එබැවින් මෙය ශ්‍රී ලංකා බෞද්ධ ඉතිහාසය තුළ අපට වසර 1600 කට පසු දක්නට ලැබෙන, නැවත අපේ ජීවිතයේ පමණක් නොව ඇතැම් විට සංසාර ගමනේ දී බොහෝ කලකට පවා දක්නට නොලැබෙන ඉතාම පරම භාග්‍ය සම්පන්න වාසනාවන්ත අවස්ථාවකි. එම මහඟු අවස්ථාව සියල්ලන්ටම සියැසින් දැක බලා වැඳ පුදා ගැනීමටද අවස්ථාව උදාවී ඇත. එම සඳහිරු සෑයේ ධාතු නිධාන පුණ්‍ය මහෝත්සවය සියැසින් දැක බලා වැඳ පුදා ගැනීමද උදාර පින්කමක් වනු ඇත.
සඳහිරු සෑය ජාති, ආගම්, ආදී කිසිදු භේදයකින් තොරව ඓතිහාසික පූජනීය වස්තුවක් ලෙසත්, බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙනුවෙන් සිදු කෙරෙන බුද්ධ පූජාවක් ලෙසත් සඳහිරු මහ සෑ ව්‍යාපෘතිය සඳහන් කළ හැකි ය. එම සඳහිරු සෑයේ නිධන් කෙරෙන ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා රිය පෙරහරෙන් වැඩම කරවීම මෙම 12 වන දා ආරම්භ කැරේ.
සඳහිරු සෑයේ නිධන් කෙරෙන ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා වැඩම කෙරෙන රිය පෙරහර 2014 නොවැම්බර් 12 වන දා උදෑසන අරලියගහ මන්දිරයේ සිට මහනුවර ශ්‍රී දළදා මාලිගාව දක්වා වැඩම කරනු ඇත. ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ සිට නොවැම්බර් 13 වනදා අනුරාධපුරය වෙතද එම රිය පෙරහර පැවැත්වේ.
සඳහිරු සෑය ගර්භයේ තැන්පත් කිරීමට ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේ රිය පෙරහරකින් වැඩම කරවීම.
සඳහිරු සෑය ගර්භයේ තැන්පත් කිරීමට වැඩම කරවනු ලබන ශ්‍රී සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේ රැගත් රිය පෙරහර 2014 නොවැම්බර් 12 වන දින උදෑසන අරලියගහ මැදුරේ සිට රිය පෙරහරින් මහනුවර ශ්‍රී දළදා මාලිගාව දක්වා ද, 2014 නොවැම්බර් 13 දින ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ සිට අනුරාධපුරය වෙතද ගමන් ගැනීමට නියමිතව ඇත. එහි ගමන් මාර්ගය සහිත විස්තර පහත පරිදි වේ.
2014 නොවැම්බර් 12 දින පෙරවරු 09.00 ට අරලියගහ මැදුරින් ආරම්භ කරන රිය පෙරහර ලේක්හවුස්, මරදාන දුම්රිය හන්දිය, පෑලියගොඩ, කිරිබත්ගොඩ, ඇල්දෙණිය බැලුම්මහර ඔස්සේ නිට්ටඹුව වෙත පෙරවරු 11.00 වන විටද වේවැල්දෙණිය, වරකාපොළ, නෙලුම්දෙණිය හරහා කෑගල්ල වෙත පස්වරු 02.30 වන විටද මාවනැල්ල, කඩුගන්නාව, පේරාදෙණිය පසුකරමින් මහනුවර වෙත පස්වරු 5.30 වන විට පැමිණීමට නියමිතව ඇත.
2014 නොවැම්බර් 13 දින පෙරවරු 09.00 ට මහනුවර ශ්‍රී දළදා මාලිගාවෙන් ආරම්භ කර අඹතැන්න, මාවතපොල හරහා මාතලේ වෙත පෙරවරු 10.45 වන විටද පලාපත්වල, හුන්ගන්වල පසුකරමින් නාවුල වෙත පස්වරු 12.30 වන විටද ලේනදොර හරහා දඹුල්ල වෙත පස්වරු 02.00 වන විටද මඩාටුගම පසුකර කැකිරාව, වෙත පස්වරු 3.00 වන විටද මරදන්කඩවල වෙත පස්වරු 04.00 වන විටද ගල්කුලම වෙත පස්වරු 6.00 වන විටද කවරක්කුලම හන්දිය පසුකරමින් අනුරාධපුරය වෙත පස්වරු 07.00 වන විට ළඟා වීමට නියමිතව ඇත.
එම රිය පෙරහර ගමන් කරන මාර්ගයේ දී මඟ දෙපස සිට ශ්‍රී සර්වඥ ධාතූන් වහන්සේලා වෙත මලින් පූජෝපහාර දැක්වීමට සැදැහැවතුන් සඳහා අවස්ථාව උදාවී ඇත. මෙම මස 14 වන දා සවස 5 ට රුවන්වැලි මහ සෑය අබියසදී විශේෂ කප්රුක් පූජාවක්ද, එමෙන්ම අනුරාධපුර සමාධි ප්‍රතිමා වහන්සේ අබියසදී ද ආගමික වතාවත් සිදු කෙරෙන අතර එය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ අබියසදී ද විශේෂ ආගමික වතාවත් සිදුකර එදින රාත්‍රී 9 ට පමණ ශ්‍රී සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා සහ සති පිරිත් දේශනාව සඳහා ගරුතර මහා සඟරුවන සඳහිරු සෑ පරිශ්‍රයට පුද පෙරහරෙන් වැඩම කරවනු ලැබේ. එදින රාත්‍රී සත් දින පිරිත් දේශනාවද ආරම්භ කැරේ.
මෙම මස 15 වන දා සිට 21 වන දා දක්වා එම ශ්‍රී සර්වඥධාතූන් වහන්සේලා මහජනතාවගේ වන්දනාවට පෙරවරු 6 සිට රාත්‍රී 9 දක්වා විවෘතව පවතී. සඳහිරු සෑයේ ශ්‍රී සර්වඥ ධාතු නිධානෝත්සවය නිමිත්තෙන් මෙම 21 වන දා අනුරාධපුර ශ්‍රී ලංකා භික්ෂු විශ්වවිද්‍යාලයේ දී විශේෂ බෞද්ධ සම්මන්ත්‍රයක්ද පැවැත්වේ. 23 වන දා ශ්‍රී සර්වඥ ධාතු නිධානෝත්සවය සිදු කෙරේ.

අනුරාධපුර රුවන්වැලි සෑය

අනුරාධපුර රුවන්වැලි සෑය මහා විහාර (විශ්‍රාමික) පරිවේණාධිපති
කොළඹ නව කොරළයේ සහ නව තොටමුණේ ප්‍රධාන සංඝ නායක
වහුමුවේ විජයවංශ නා හිමි

ජය ශ්‍රී මහා බෝධින්වහන්සේට උතුරු දෙසින් හා ථූපාරාමයට දකුණු දෙසින් දුටුගැමුණු මහ රජතුමා විසින් කරවන ලද පළමු වන විශාල දාගැබ වශයෙන් සැලකෙන ස්වර්ණමාලි මහා චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේ පිහිටා තිබේ.

රුවන්වැලි මහා සෑය

“කකුද” නම් වැව කෙළවර පිහිටවූ ටැම් ලිපියට අනුව ක්‍රි. පූ: 138 දී දුටුගැමුණු මහ රජතුමා විසින් මෙම ස්තූපය ගොඩනඟන ලද බව සඳහන්ව ඇත. ශ්‍රී සර්වඥධාතුන් වහන්සේ ද්‍රෝණයක් පමණ මෙහි නිධන් කොට ඇති බැවින් මහා ස්තූපය නමින් හඳුන්වන අතර, එනිසාම රුවන්වැලි මහා සෑය සැදැහැවතුන් හැම කෙනෙකුගේම ගෞරවනීය පූජනීයත්වයට පාත්‍රව ඇත.
වංශ කතාවල සඳහන්ව ඇති පරිදි මෙම ස්තූපයේ අවශ්‍ය බර පැන සඳහා අනුරාධපුර අවට ජනතාව විසින් රන් රිදී මුතු මැණික් හා තඹ ලබාදුන් අතර, ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා විසින් විශ්වකර්ම දිව්‍ය පුත්‍රයා ලවා රුවන්වැලි මහා සෑයට අවශ්‍ය ගඩොල් සූදානම් කරදුන් බව පැවසේ. පසුකාලීන අභයගිරිය හා ජේතවනය වැනි විශාල ස්තූප ගොඩනැගුණ නමුදු “ රුවන්වැලි සෑය”, “ මහා සෑය,” “ මහා ථූපය” යන නම්වලින් සඳහන් කළේ ස්ථූප ගොඩනැගීමේදී පසුකාලීනව තරගකාරී බවක් ඇතිවී තිබූ බැවිනි. කිසිඳු ස්තූපයක මේ තරම් සර්වඥධාතුන් වහන්සේලා ප්‍රමාණයක් තැන්පත් කොට නොමැති බැවින් අසමාන වූ ස්තූපයක් හැටියට “ මහා ථූපය” නමින් රුවන්වැලි මහා සෑය හඳුන්වනු ලබයි. පසුකාලීනව “ රත්නමාලි”, “ස්වර්ණමාලි” “හේමමාලි”, “රුවන්වැලිසෑ” යන නම්වලින් සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථවල මෙම ස්තූපය හඳුන්වා ඇත. එකල ස්තූපය අඩි 120 ක් උස් විය. මෙහි වැඩ නිමවීමට ප්‍රථම දුටුගැමුණු මහ රජතුමා අභාවයට පත්වූ බැවින් සද්ධාතිස්ස රජු විසින් සෙසු වැඩ කොටස නිම කළේය. ඉන්පසු ලඤ්ජිතිස්ස රජතුමා වේදිකාව මත හුණුගල් අතුරණ ලද අතර කල්ලාගරාජ රජු වේදිකාව වටා වැලි මළුව සෑදූ අතර භාතිකාභය රජු තෙමහල් පේසාවක් සාදවා මතුපිට බදාම තැවරූ අතර, මහාභාතික මහානාග රජු ඇත් පවුර පුළුල් කර වැලිමළුව සාදවා ඇත. මේ ආකාරයට රුවන්වැලි සෑය ගොඩනැඟීමේදී දුටුගැමුණු මහ රජතුමා එහි ආරම්භකයා ලෙස කටයුතු කර ඇත. ඉන් පසු මෙම ස්තූපය ගොඩනැගීමේදී රජවරු විශාල ප්‍රමාණයකගේ දායකත්වය මේ සඳහා ලැබී ඇති බව සඳහන්ව ඇත.
වර්තමානයේ දක්නට ලැබෙන රුවන්වැලි මහා සෑය 1873 නාරංවිට සුමනසාර හිමියන් ප්‍රතිසංස්කරණය ආරම්භ කොට 1902 අගෝස්තු මාසයේ අනුරාධපුර රත්නමාලි චෛත්‍යය සංවර්ධන සමිතියට භාර කොට ඇත. වසර ගණනාවක ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතුවලින් පසු 1933 දෙසැම්බර් මාසයේ හතරැස් කොටුවේ ධාතු නිධන් කොට ඇත. 1940 ජුනි මාසයේ පොසොන් පොහොය දා කොත් පැළඳීම සිදු කෙරිණි. වර්තමානයේ ස්තූපය මුදුනේ දක්නට ලැබෙන චූඩාමාණික්‍ය බුරුම රටෙන් ලබාගන්නා ලද එකකි. 1970 දී සලපතල මළුවේ ඉතිරිව තිබූ නටබුන් අනුව සාදන ලද පරිවාර ස්තූ®ප හතරේ කොත් පළඳවන ලදී. ප්‍රතිසංස්කරණවලින් පසුව වර්තමානය වනවිට ස්තූපයේ උස අඩි 338 වන අතර පරිමාණය 942ක් වේ. රන් ආලේප කරන ලද කොත් වහන්සේ සහ චූඩාමාණික්‍යයේ උස අඩි 25 ක් පමණ වේ. අක්කර පහක ( 5 ) හතරැස් මළුව වටා පිහිටා ඇති මළුවේ එක් පැත්තක දිග අඩි 465 කි. පැරැණි ඇත් පවුර වෙනුවට අලුත් ඇත් පවුරක් තනා ඇති අතර පැරැණි ඇත් පවුරේ කොටසක් ද ඊට පෙර මළුවේ පැවැති කොටසක් ද, අලුත්වැඩියා නොකළ බස්නාහිර දෙසින් කොටසක්ද දක්නට ලැබේ. දුටුගැමුණු මහ රජතුමා සිහිවීමට කළ ස්මාරකයක් ලෙස හා ද්‍රෝණයක් ශ්‍රී සර්වඥධාතූන් වහන්සේ නිධන් කොට තැනූ අනුස්මරණීය පූජනීය වස්තුවක් ලෙස මෙම ස්තූපය ඉතිහාසයට එක්වී ඇත.

ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ

මහා විහාර භූමියේ පූජනීය ස්ථාන අතර ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේට හිමිවන්නේ සුවිශේෂී ස්ථානයකි. රුවන්වැලි සෑයට දකුණු දෙසින් පිහිටා ඇති අතර දෙවන පෑතිස්ස රජු දවස සංඝමිත්තා තෙරණිය විසින් දඹදිව බුදුරජාණන් වහන්සේ පිටදුන් ජය ශ්‍රී මහා බෝධින් වහන්සේගේ දක්ෂිණ ශාඛාව වැඩම කළ බවට ඉතිහාසයේ වංශ කතාවල සඳහන්ව ඇත.
ඓතිහාසික ශ්‍රී මහා බෝධින් වහන්සේගේ දක්‍ෂිණ ශාඛාව රෝපණය කිරීමට දෙවන පෑතිස් රජු අඩි 21 ක් උසින් යුත් ගොඩැල්ලක් තනා ඇත. එහි දිග අඩි 71 ක් වූ අතර පළල අඩි 57 ක් තිබුණ බව සඳහන් වේ. මාලක කිහිපයකට බෙදන ලද මෙම ගොඩැල්ලේ පළමු මාලයේ ශ්‍රී මහා බෝධිය රෝපණය කරන ලදී. බෝධි මළුව පිළිබඳව සඳහන් කිරීමේදී ශ්‍රී මහා බෝධින් වහන්සේ වටා පරිවාර බෝධීන් වහන්සේලා විශාල සංඛ්‍යාවක් දක්නට ලැබේ. වන සතුන් බෝ මළුවට ඇතුළුවීම වැළැක්වීම සඳහා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු සමයේ අත්ථදස්සී නම් හිමි නමකගේ මූලිකත්වයෙන් විශාල කළුගල් ප්‍රාකාරයක් කරන ලද්දක් බවත්, එය උසින් අඩි 10 ක් බවත් සඳහන් වේ. වර්තමානය වනවිට මෙම භූමිය තුළ තිබෙන යම් යම් ගොඩනැගිලිවල මුල්ම කාලයේ ස්වරූපය අද දක්නට නොලැබුණත්, ඊට වඩා දියුණු තත්වයෙන් මහජනයාගේ පහසුව සඳහා නොයෙක් ආකාරයේ අංගෝපාංග එකතු වී ඇත.
ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ වෙනුවෙන් තනා ඇති විහාර ගෙයි, පළමුවෙන්ම තනවා ඇත්තේ වසභ රජතුමාය. ඉන්පසු විවිධ වූ රජවරුන් යටතේ මෙම විහාර ගෙයි ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදු කොට ඇත. අනිමිස ලෝචන ප්‍රතිමාව නමින් හැඳින්වෙන ගලෙන් නෙලන ලද බුදු පිළිමයක් ඇත් දළ පවුරෙන් වටවූ මළුවේ දකුණු පසින් දක්නට ලැබේ. මෙයට අමතරව සත් සතිය නමින් තවත් කුඩා පිළිම ගෙවල් කිහිපයක් ද (වර්තමානයේ දක්නට නැත ) නාගයකු පිටට නෙරවපු කැටයම් කරන ලද නාග කුලුනද මළුවේ දක්නට ලැබේ. මේවා වර්තමානයේ සුළු වශයෙන් වෙනස් වීමට භාජනය වී ඇත.
ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ මූලික කරගෙන විවිධ ආකාරයේ පුද පූජා, චාරිත්‍ර විධි වර්තමානයේදීත් එපරිදිම පවත්වනු ලැබේ. ප්‍රධාන වශයෙන්ම බෝධීන් වහන්සේ මූලික කරගෙන උත්සව අවස්ථා හතරක් පවත්වනු ලැබේ.

(භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සක්වල සහ අපි – තෙවන කොටස)

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සබ්බ ධම්මේසු අප්පටිහත ඥානචාරස්ස, දසබල ධරස්ස, චතු වේසාරජ්ජ විසාරදස්ස, සබ්බ සත්තුත්තමස්ස ධම්මිස්සරස්ස ධම්ම රාජස්ස ධම්මස්සාමිස්ස තථාගතස්ස සබ්බඤ්ඤුණෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස.!..!!…!!!.

ප්‍රවේශය

සාරාසංඛ්‍ය කල්පලක්‍ෂාධික කාලයක් මුළුල්ලෙහි අනුන්ගේ දුකින් දුක්පත් වූ, අනුන්ගේ සුවයෙන් සුවපත් වූ, අනුන් උදෙසා නිවනක් හල, සත්ත්වයන් කෙරෙහි කරුණාවෙන් “සසර” වැනි තැනකට නොභියව බැසගත්, ඇසක් වැනි අවයවයක් උදුරා දන් දුන්, හදවතක් වැනි නොසිතිය හැකි තැනක් පලා මස් දන් දුන්, දරුවන් වැනි රැකිය යුතු වූවන් ගැති කොට දී, ලය ස්නේහ ඇති අඹුවන් වැනි සතුකොට විසිය යුත්තන් ඉල්ලූවන් අත තබා දන් දුන්, “රජ” යයි නොසිතා වනයට වන්, ධන යයි නොසිතා යාචකයන් දොරින් දොර හල, තමා මහත් වූ පුරුෂයෙකි යි නොසිතා අනුනට කයින් මෙහෙ කල, හිස යයි නොසිතා කපා දන් දුන්, මස යයි නොසිතා සැතින් ලියා දන් දුන්, ලේ යයි නොසිතා සැතින් පලා දන් දුන්, දානාදී පාරමී පූරණ බලයෙන්ම උතුම් බෝමැඩ වැඩ හිඳ ස්ව ක්ෂේත්‍ර වූ වජ්‍රාසනයට උරුමව අනුත්තර වූ සම්මා සම්බුද්ධත්වයෙහි චතුරංග සමන්නාගත මහා විරිය කල, සියලු දෙවි බඹුන් බියව පලා යද්දී මහත් බල ඇති කම් ලොවට අධිපති වසවර්ති මාර තෙම පරාජය කොට, සකල ක්ලේශ මාරයන්ද දවා හල, ධර්ම රාජ්‍යය කල, ධර්මස්වාමී වූ මගේ ස්වාමී වූ තථාගත සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ බුදු ඇසින් දුටු, ප්‍රඥා ඇසින් බලා දෙසූ,  දෙවියන්ගේ තතු දහමෙහි එන පරිදි මෙහි ලියනු ලැබෙයි. සැඳැහැඇත්තෝ අසත්වා!!!

ආරම්භය

“දෙවියෝ” යන මේ වචනය තරම් මනුෂ්‍ය වර්ගයා අතර කුතුහලය දනවන ලෙසින් මුල් බැසගත් අනෙක් වචනයක් නැති තරම්ය. දෙවියන් පිලිබඳ මනුෂ්‍ය ආකල්ප අදහස් සහ ඉගැන්වීම් අතිශය සංකීර්ණ, පුළුල් සහ විසිතුරු වෙයි. කෙසේ වෙතත් වාසනාවකට මෙන් භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවකයන් වන අපට අන් කවර පිරිසකටත් වඩා දෙවියන් පිලිබඳ මිත්‍යා වලින් බැහැර වූ නිරවුල් අවබෝධයක් ලබා ගැනීමටත්, දෙවියන් අතර ඉපදීමටත් දෙවියන් වෙතද පවතින් සසර බියෙන් නිදහස් වීමටත් බග විවරව තිබෙන්නේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ මහා කරුණාවත් මහා ප්‍රඥාවත් නිසාමය. මෙම ලිපියෙන් ශ්‍රී සද්ධර්මය පුරාවට දෙවියන් පිළිබඳව පවතින තොරතුරු නිරවුල් අනුපිලිවෙලකින් සටහන් කිරීමට අපේ ශක්ති පමණින් උත්සහ කරනු ලැබෙයි. දෙවියන් පිළිබඳව සහ දිව්‍ය ලෝක පිළිබඳව විස්තර සහිත දේශනා සටහන් කරන්නට පෙර ඒවා නිරවුල්ව තේරුම ගැනීමට හැකි වන පරිදි දෙවියන් සම්බන්ධයෙන් පොදු කරුණු සහ විශේෂ කරුණු කිහිපයක් පළමුව විස්තර කරනු ලැබේ.

“දේවතා”, “දේව” යනුවෙන් ධර්මයෙහි හඳුන්වන්නේ සසරෙහි සැරිසරන සත්ත්ව කොට්ඨාශයකි. දිව්‍ය තල වශයෙන් ගත කල සදිව්‍ය ලෝකයක් ගැන පැහැදිලි දේශනා හමුවෙයි. නමුත් බොහෝ විට “දේවතා” යන වචනය සඳහන් දහම් කරුණු විමසා බැලීමේදී පෙනී යන්නේ එමගින් දෙවියන් මෙන්ම බ්‍රහ්මය්න්ද බොහෝ විට හඳුන්වා ඇති බවයි. ඒ අනුව පොදුවේ ගත කල සියලු දෙවියන් ද බ්‍රහ්මයන්ද “දේවතා” නැතහොත් “දේව” යන බෞද්ධ හැඳින්වීමට අයත් වෙයි.

කියන ලද පරිදි දෙවියන්ද තවත් සත්ත්ව කොට්ඨාශයක් වන බැවින් ඔවුන් පොදුවේ ධර්මයෙහි හැඳින්වෙන පංච උපදානස්කන්ධ (රූප, වේදනා, සංඥා, සංස්කාර, විඥාන)  වල ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් සැකසී ඇත. එනිසා දෙවියන් පිලිබඳ කරුණු කීමට ප්‍රථම “සත්ත්වයා” යනුවෙන් විග්‍රහ කෙරෙන්නේ කවරක්ද යන්න ගැන යම අවබෝධයක් ලැබීම සුදුසුය. චිත්ත, මනෝ නැතහොත් විඥාන යනුවෙන් හැඳින්වෙන සිත, මනස හෙවත් විඥානය සියලු සත්ත්වයන්ට පොදු වූ ප්‍රධානතම අංගය වෙයි. මෙහිදී සිත් උපදීම මහා කල්ප පන්සියයකට තාවකාලිකව නවතා දමා ඇති “අසඥසත්ත්වය”, “අසංඥීතලය” නම් බ්‍රහ්ම තලයක්ද ඇති බව සටහන් කොට තැබීම සුදුසුය. කියන ලද පරිදි  “සත්ත්වයා” යනු පංචඋපාධානස්කන්ධයම බැවින් දෙවියන් යනුද පංචඋපාදානස්කන්ධයන් ම වෙයි. ඒ නිසා දෙවියන්ට රූපයක් තිබේ. වේදනා දැනෙයි. දෙවියන්ද සැප දුක් විඳිනු ලැබෙයි. දෙවියන්ටද සිත් පහල වෙයි. දෙවියන්ද චතුරාර්ය සත්‍යඅවබෝධයෙන් නිවන් දකින තෙක් කෙලෙස් සහිතය. එනිසා දෙවියන්ද පින් පවු හෙවත් කුසල් අකුසල් රැස්කරයි. නමුත් දිව්‍ය උපත, නැතහොත් දෙවියන් අතර උපත ලැබීම “සුගතිය”කි. දෙවියන් සැප දුක් විඳින බව ඉහතින් කියනු ලැබූවද දෙවියන් මනුෂ්‍යයන්ට සහ අනෙකුත් සත්වයන්ට සාපේක්ෂව විඳිනු ලබන්නේ අතිශයින් ඉහල සැපතකි. සමහර දිව්‍ය තලයන්හි “දුකක්” යනුවෙන් විශේෂයෙන් කිවහැකි කායික හෝ මානසික වේදනා විශේෂයක් නැති තරම්ය. එනිසා බොහෝ විට දෙවියන් විෂයෙහි “දුක” යන්න විග්‍රහ කෙරෙන්නේ සාමාන්‍ය  “දුක් විඳින” යන අරුතින්ම නොව “විපරිණාම දුක්ඛ” නැතහොත් අස්ථිර අනිත්‍ය යන අදහසින් කියවෙන ගැඹුරු වූ උතුම් දුක්ඛ සත්‍යයට අදාළ දුකකි.

දෙවියන්ගේ උපත

අණ්ඩජ, ජලාබුජ, සංසේදජ සහ ඕපපාතික යනුවෙන් සියලු සත්ත්වයන් උපදින යෝනි නොහොත් ආකාර සතරක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කොට වදාරා තිබේ. අණ්ඩජ යනු “අණ්ඩ” හෙවත් බිත්තරයකින්, බීජයකින්, කටුවකින් වටව, සිවියකින් වටව තිබෙන තත්ත්වයෙන් පහල වී එයින් උපදින සත්ත්වයන්ය. කුකුලන්, බොහෝ පක්ෂීන්, බොහෝ මත්සයන් ආදී සතුන් මෙම යෝනියෙන් උපදී.

“ජලාබුජ” යෝනියෙන් ප්‍රධාන වශයෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ මවු කුසකින් උපදින සත්ත්වයන්ය. මවු කුසක ද්‍රවමය තරලයක් මත වැඩී ඉන් උපදින සත්ත්වයන් යන අරුත මෙහි තිබේ. බහුතර මනුෂ්‍යයන්, සිවුපාවුන් වැනි තිරිසන් සතුන් ආදීන් මේ යටතට ගැනෙයි.

“සංසේදජ” සත්ත්වයෝ යනු දිය සීරාව, තෙතමනය සහිත, කුණු, මුත්‍ර, අශුචි ආදී අපිරිසිඳු තන්හි ඒ ඒ ස්ථාන ඇසුරුකොටගෙන උපදින ඒවායෙහි වැඩෙන සත්ත්වයෝය. සමහර තිරිසන් සත්ත්වයෝ (සමහර පණුවන්, කෘමීන් ආදී), සමහර ප්‍රේතයෝ මෙසේ සංසේදජ යෝනියෙහි උපදිති.

“ඕපපාතික” සත්ත්වයන් වනාහි ඒ ඒ කුසල අකුසල කර්මානුරූපව සියලු අංග ප්‍රත්‍යංග සහිතව, පිරිපුන් ශරීරයෙන් එකවර පහල වන සත්ත්වයෝය. ප්‍රධාන වශයෙන් චාතුම්මහරාජිකාදී සියලු දෙවියෝ, සියලු බ්‍රහ්මයෝ, බොහෝ ප්‍රේතයෝ, සමහර තිරිසන් සත්ත්වයෝ, බොහෝ අසුරයෝ මෙන්ම සියලු නිරය භූමීන්හි උපදින “නිරි සත්ත්වයෝ” මෙසේ ඕපපාතික යෝනියෙන් උපති.

මේ අනුව දෙවියන් ප්‍රධාන වශයෙන් “ඕපපාතික” යෝනියෙන් උපදින සත්ත්වයන් වෙයි. එනම් ඒ ඒ කාර්ම විපාක වලට අනුරූපව, ඒ ඒ චුති ප්‍රතිසන්ධි සිත් වලට අනුරූපව සියලු අංග ප්‍රත්‍යංග සහිත පූර්ණ ශරීර සහිතව දෙවියන් පහල වෙයි. තවද ඒ ඒ දෙවියන්ගේ පුණ්‍ය ශක්තීන්ට අනුරූපවම ඒ ඒ දෙවියන්ගේ සැප සම්පත් ලක්ෂණ ස්වරූප ආදියද ඕපපාතික උත්පත්තියේ දීම කර්මජ (කාර්ම විපාක වශයෙන්) ඒ ඒ දිව්‍ය තලයන්හි පහල වන බවට කරුණු තිබේ. දෙවියන්ගේ වාසස්ථාන, ආභරණ, වට පිටාවේ පරිසරය ආදිය මෙසේ පහල වන ආකාරය අතිශය විසිතුරුව ඒ ඒ කාර්ම විපාකයන්ට අනුව සැකසී පහල වන ආකාරය “විමානවත්ථු” ත්‍රිපිටක ග්‍රන්ථයෙහි මැනවින් විස්තර කෙරී ඇත්තේ අතිශය විසිතුරු විස්තර සහිතවය. දිව්‍යමය උපතක් ලබන්නේ පින් බලයෙනි. දෙවියන් අතර උපත ලැබීමෙහි පෙර භවයේ ශීලය විශේෂයෙන් බලපැවැත්වෙන බවත් එම භවයේ කරන ලද විශේෂ පුණ්‍යකාර්ම විශේෂයෙන් උපස්ථම්භක වන් බවත් කිව යුතුය.

දෙවියන් ප්‍රධාන වශයෙන් ආකාශස්ථ සහ භූම්‍යස්ථ වශයෙන් කොටස් දෙකකට වෙන් කෙරෙයි. ආකාශයෙහි හෙවත් පෘථිවි භූමියෙන් ඉහල පිහිටා තිබෙන “චාතුර්මහාරාජිකය” හි පටන් ඉහලට ඇති දිව්‍ය තලයන්හි දෙවියෝ “ආකාශස්ථ” වෙති. පෘථිවි භූමියට සම්බන්ධව එහි පිහිටා තින්බෙන “විමාන” නමින් හැඳින්වෙන අපේ ඉන්ද්‍රියට ගෝචර නොවන වාසස්ථාන ඇසුරුකොටගෙන පහල වී ජීවත් වන දෙවියෝ “භූම්‍යස්ථ” දෙවියන් වෙති. වෘක්ෂලතා ඇසුරෙහි විමාන වල සිටින “වෘක්ෂ දෙවියෝ”ය දාගැබ් වෙහෙර විහාර ආශ්‍රිතව වාසය කරන “ආරක්ෂක දෙවියෝ”ය සමහර පින් ඇති මිනිසුන්ගේ නිවාස, ගෘහ භාණ්ඩ, ධජ, ආදී ස්ථාන සහ ද්‍රව්‍ය ඇසුරුකොටගෙන ඇති විමානයන්හි වාසය කරන “විමාන දෙවියෝ”ය, සාගර, ගංගා, ආරණ්‍ය ආදී විශේෂ සුන්දර ස්ථාන වලට අධිගෘහිත “විමාන දෙවියෝ” ය, ඉතා කුඩා තෘණ ආදී පැලැටි ඇසුරෙහි පවා පහල වන “තෘණ දෙවියෝ”ය ආදී වශයෙන් අතිශය විශාල පරාසයක ඇති ප්‍රභල මෙන්ම බලයෙන් අඩු වූද ආයුෂ, වර්ණ, සැප, බල ආදියෙන් විශා‍ල පරාසයක විවිධත්වයක් සහිත වූද දිව්‍යමය උත්පත්ති ලැබුවෝ භූම්‍යස්ථ දෙවියන් අතර සිටිති. සියලු භූම්‍යස්ත දෙවියන්ද චාතුර්මහාරාජික දෙව් ලොව යටතේ ඊට අයත්වද සලකා පාලනය වන බව දක්වා තිබේ.

දෙව් සැප – දෙවියන්ගේ ශරීර ස්වභාවය, ශරීර ප්‍රභාව (ආලෝකය), ඉන්ද්‍රිය ශක්තිය.

ධර්මයෙහි සඳහන් කරුණු අනුව පැහැදිලි වන්නේ නිසැක වශයෙන්ම දෙවියන්ගේ ශරීර ස්වභාවය අපේ “චක්ඛුඉන්ද්‍රියට” සාමාන්‍ය තත්වයන් යටතේ ගෝචර නොවන සියුම් ස්වභාවයක්‌ ගන්නා බවයි. විශේෂයෙන් මනුෂ්‍ය ශරීරය තරම් භෞතිකය රළු නොවන සියුම් ශරීර ස්වභාවයක් සහිතව  දෙවියන්ගේ ශරීරය සැකසී ඇති බව පැහැදිලිය. තවද දෙවියන්ගේ ශරීරය විෂයෙහි සෑමවිටම පාහේ විශේෂයෙන් සඳහන් කෙරෙන කරුණක් වන්නේ ශරීර ප්‍රභාවයි. ඒ ඒ දෙවියන් සතු මහේශාක්‍ය බව, බලය, දෙවියන් අතර හිමි ස්ථානය ආදිය තීරණය වීමේදීද මෙම ශරීර ප්‍රභාව විශේෂ වැදගත් කමක් උසුලන බව උදාහරණ වලින් පෙනෙන්නට තිබේ. දිව්‍ය ශරීරයෙහි ප්‍රභාව අතිශය ප්‍රභල, අතිශයින් වර්ණවත්, හිරු සඳු ගේ ආලෝකය පරදවන මහත් වූ ආලෝකයකි. කරුණු විමසා බැලීමේදී පෙනී යන්නේ මිනිස් ලොවට පැමිණෙන දෙවියන් විෂයෙහි මෙම අතිශය දීප්තිමත් ආලෝකය මනුෂ්‍යයන්ට ඉන්ද්‍රිය ගෝචර වන බවයි.

දෙවියන්ගේ ඉන්ද්‍රිය පද්ධතිය මනුෂ්‍යයන්ට සාපේක්ෂව සහ ඒ ඒ පහල දිව්‍ය තලයන්ට සාපේක්ෂව සියුම් සහ ප්‍රබල බව පෙනෙන්නට තිබේ. ඉහල ඉහල දිව්‍ය තලයන්හි දෙවියන්ට පහල පහල දිව්‍ය තලයන්හි දෙවියන් ඉන්ද්‍රිය ගෝචර වන නමුත් පහල දිව්‍ය තලයන්හි දෙවියන්ට ඉහල දිව්‍ය ගෝචර වීම සීමා සහිතය.  චාතුර්මහාරාජිකයේ දෙවියන් සහ තව්තිසා වැසි දෙවියන් අතර නම් විශේෂ සම්බන්ධතාවක් තිබෙන බව දක්වා ඇත. එම දිව්‍ය තල දෙකම “ශක්‍ර” නමින් හැඳින්වෙන තනතුර ලබන බලවත් දෙව්රජ කෙනෙකු යටතේ පාලනය වන බැවිනි.

දෙවියන්ගේ ඉන්ද්‍රිය පද්ධතියෙහි විශේෂයෙන් “දිව්‍ය ඇස” සහ “දිව්‍ය කන” (දිබ්බ සෝත/ දිබ්බ චක්ඛු) පිලිබඳ කරුණු සඳහන් වෙයි. අතිශය සියුම් දේ දැකිය හැකි අතිශය සියුම් දේ ඇසිය හැකි ඉතා දුර තිබෙන දේ දැකීමට හැකි ඉතා දුරින් හටගන්නා ශබ්ද ඇසීමට හැකි ඇස් කන් දෙවියන්ට හිමිය. දෙවියන්හට බොහෝ සෙයින් පරචිත්ත විජානනය සහ යම් ප්‍රමාණයක පුබ්බේනිවාසානුස්සති ඥානයක් හිමිවන් බව පෙනෙයි. මෙම ශක්තීන්හි විවිධ වෙනස්කම්, මට්ටම් සහ විවිධත්වයන් දක්නට තිබේ.

භෞතික බාධාවන්ගෙන් තොර අතිශය වේගවත් චලන ශක්තියක්ද දෙවියන් සතුය. සියුම් ශරීර සහිත දෙවියන් පහසුවෙන් විශේෂ ආධාර රහිතවම මනුෂ්‍ය ලෝකය ඇතුළු වෙනස් ස්ථාන වලට ගමන් කරන බව දක්වා ඇත.

ඒ ඒ දිව්‍ය තලයන්හි විවිධාකාර විමානයන් පිහිටා තිබේ. මහා ප්‍රසාදයන් සහිතව, අතිශය ප්‍රසන්න වූ අලංකාර ගංගා ජලාශ, අලංකාර වෘක්ෂලතා, දිව්‍යමය සුගන්ධයෙන් යුත් මල් පල ආදිය දෙවියන් සතුය. මනරම් උයන්, විසිතුරු බලවත් දිව්‍යමය සතුන් (මෙම සතුන් තිරිසන් අපායට  අයත් නොවන දිව්‍යමය ප්‍රතිසන්ධි ඇති සත්ත්වයෝය. සමහර එවන් දිව්‍යමය සතුන් අවස්ථානුකූලව එම සත්ත්ව ස්වරූප ගන්නා දේව පුත්‍රයෝ වෙති.), සප්ත රත්නයන් සහ මහත් වූ මාණික්‍ය රත්නයන් දෙවියන් සතු වෙයි.

භූම්‍යස්ථ දෙවියන්ගේ ආයුෂ පිළිබඳව නිශ්චිත කාල පරාසයක් නැත. අදාළ කාර්ම විපාකය ඇති තාක් ඔවුනට ආයුෂ තිබේ. දින සතේ සිට කල්පයක් දක්වා ආයුෂ ඇති භූම්යස්ථ දෙවියෝ වෙති. චාතුර්මහාරාජිකය ඇතුළු අනෙකුත් දිව්‍ය තලයන්ට අදාල නිශ්චිත ආයුෂ ප්‍රමාණයන් කියා ඇත. පෙර ලිපියෙහි සඳහන් කරන ලද නමුත් පහසුව උදෙසා නැවත මෙහි එම වගුව දක්වනු ලැබේ.

ඉතාම විශේෂ අවස්ථා හැරුණු කොට බොහෝ සෙයින් දෙවියන් පරමායුෂ විඳින බව පෙනෙන්නට තිබේ. දිව්‍ය සැප යනුවෙන් හඳුන්වන්නේද ඉතා ඉහල කාම සම්පත්තීන්ය. කාමයෝ යනු ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය යන ඉන්ද්‍රීන් පිනවීමට උපකාර වන විවිධ වස්තූන් වෙති. දිව්‍යමය ආහාර, දිව්‍ය ප්‍රභාව සහිත, වර්ණවත් සියුම් සුවදෙන වස්ත්‍රාභරණ, රූපශ්‍රීයෙන් අනූන දිව්‍යාංගනාවන්, දිව්‍ය විමාන ආදී විසිතුරු විචිත්‍ර සම්පත් ඇසුරෙහි දෙවියන් කම් සැප විඳියි. තවද මනුෂ්‍යයන්ට මෙන් නොව ඉතා දීර්ඝ කාලයක් ඊකාන්ත වශයෙන් යම් කම් සුවයක පහස විඳිමින් සිටීමට දෙවියන්ට හැකියාව තිබේ. දිව්‍යමය ක්‍රීඩා, රති සුව වින්දනය දෙවියන් සතු කාමයන්ට අයත් වෙයි. නමුත් බොහෝ සම්යග්දෘෂ්ටික දෙවියන් කම් සැපෙහි නියැලී නමුත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ධර්මයෙහි පිහිටා ශීලාදී ගුණධර්මයන්හි කුශල කර්මයන්හි යෙදෙන බවටත් දානාදී කුශල කර්මයන්හි උත්සාහවත් වන බවටත් බොහෝ කරුණු තිබේ.

කාමාවචර භූමි    (කාම සුගතිය)
කාමාවචර භූමි    (කාම සුගතිය)				ඉහලට ඇති දුර ආසන්නතම තලයේ/ලෝකයේ සිටය
				පිහිටීම ඉහලට	දිනකට මනුෂ්‍ය වර්ෂ	ආයුෂ(දෙව්ලොව  වර්ෂ වලින් )	මුළු ආයුෂ මනුෂ්‍ය වර්ෂයෙන්
	සදෙව් ලොව	6	පරිනිම්මිත වසවත්තිය	යොදුන් 42000	1600	16000	අවු: 92,160,00000
		5	නිම්මාණරතිය	යොදුන් 42000	800	8000	අවු: 23,040,00000
		4	තුසිතය	යොදුන් 42000	400	4000	අවු: 5,760,00000
		3	යාමය	යොදුන් 42000	200	2000	අවු: 1,440,00000
		2	තාවතිංසය (තව්තිසාව)	යොදුන් 42000	100	1000	අවු: 360,00000
		1	චාතුර්මහාරාජිකය	යොදුන් 42000	50	500	අවු: 90,00000
	මනුෂ්‍ය ලෝකය – ආයුෂ අවුරුදු 10 සිට අවුරුදු අසංඛ්‍ය 10140 විහිදෙයි.(චාතුම්මහාරාජිකයට යොදුන් 42000 ක් පහලින් සංජීවයට යොදුන් 15000 ක් ඉහලින් පිහිටා ඇත.)
	ඉහලට ඇති දුර ආසන්නතම තලයේ/ලෝකයේ සිටය (යොදුනක් යනු සැතපුම් දහසයකි)

දෙවියන් අතර ඉපදීමටත් දිව්‍ය සැප සම්පත් ලඟා කර ගැනීමටත් නිවන් දක්නා තෙක් සතර අපායෙහි දුකට නොවැටී සිටීමටත් අතිශය පිරිපුන් උතුම් වූ මගපෙන්වීම් භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී සද්ධර්මයෙහි ඇතුලත් වෙයි. දන් දීම, ශීලය පරිපූර්ණ කිරීම සහ “දෙවතානුස්සතිය” වැඩීම එහිදී විශේෂ වෙයි. දෙවියන් අතර ඉපදීමට කැමති යම් පිවත් කෙනෙක් වෙත්නම් ඒ ඒ දෙවියන් දිව්‍යමය උත්පත්තීන් ලබා ගැනීම උදෙසා යම් ප්‍රතිපදාවක් ගන්නා ලද්දේද ඒ ප්‍රතිපදාවන්හි නියැලිය යුතුය. භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ සියලු ගති දන්නා සේක. ඒ ඒ ගතියට පැමිණෙන මාර්ගයද දන්නා සේක.

මජ්ඣිමනිකාය මහාසීහනාද සූත්‍රයෙහි සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ අමතා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරන ලද පරිදි භාගවතුන් වහන්සේ යම් සත්ත්වයක් දෙවියන් අතර උපදින මාර්ගය ඒකාන්ත වශයෙන් දන්නා සේක. උන්වහන්සේ මෙහෙ දේශනා කොට වදාළ සේක.

සාරිපුත්තය, මම මේ ලෝකයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයකු මෙසේ මගේ සිතින් ඔහු සිත පිරිසිඳ දනිමි. කය බිඳීමෙන් මරණින් මතු යම්සේ ස්වර්ගයෙහි (දිව්‍ය/බ්‍රහ්ම තල) උපදින්නේද, මේ පුද්ගල තෙමේ ඒ ආකාරයෙන් පිළිපදී. ඉරියවු පවත්වයි. ක්‍රියා කරයි. සාරිපුත්තය පසු කලෙක මිනිස් ඇස ඉක්මවූ පිරිසිඳු දිවැසින්, කය බිඳීමෙන් මියගොස් ඒකාන්ත සැප ඇති, සුගති නම වූ ස්වර්ගයෙහි උපන් මහත් වූ ඒකාන්ත වූ  සැප වේදනා විඳින  ස්වර්ගයෙහි  උපන් ඒ පුද්ගලයා දකිමි.

සාරිපුත්තය, යම් සේ ප්‍රාසාදයක් වේද, එහි ඇතුලත පිටත මනාව වැසූ අගුලු දැමූ, සිහිල් වාතය ඇති, මෘදු පලසින් කරන ලද බුමුතුරුණු පලස් උඩු වියන් ඇති පළඟක් (ආසනයක් හෝ සයනයක්) ඇති  මහත් සුවපහසු කුටියක්ද‌ වේද, එකල්හි ග්‍රීශ්මයෙන් තැවුණු, ක්ලාන්ත වූ, පිපාසයෙන් පීඩිතව දුර්වල වූ ජල තෘෂ්ණාවෙන් යුත් පුද්ගලයෙක් යම් සේ ඒ ප්‍රාසාදය වෙතම, ඊටම යොමු වී ඇති එකම මාර්ගයෙන්, ඒ ප්‍රාසාදය  උදෙසාම එන්නේද, එකල්හි  ඒ පුරුෂයා දකින යම් ඇස් ඇති පුරුෂයෙක්, “මොහු මේ ප්‍රාසාදය  වෙතම, ඊටම වැටී ඇති එකම මාර්ගයෙන් එන්නේය”යි කියන්නේද, පසුව ඒ ප්‍රාසාදය වෙත පැමිණ ඒ පළඟෙහි සැප  ඇතිව හිඳින හෝ නිදන ඒ පුරුෂයා දකින්නේය. එසේම, සාරිපුත්තය, මම මේ ලෝකයෙහි ඇතැම් පුද්ගලයකු මෙසේ මගේ සිතින් ඔහු සිත පිරිසිඳ දනිමි. කය බිඳීමෙන් මරණින් මතු යම්සේ ස්වර්ගයෙහි (දිව්‍ය/බ්‍රහ්ම තල) උපදින්නේද, මේ පුද්ගල තෙමේ ඒ ආකාරයෙන් පිළිපදී. ඉරියවු පවත්වයි. ක්‍රියා කරයි. සාරිපුත්තය පසු කලෙක මිනිස් ඇස ඉක්මවූ පිරිසිඳු දිවැසින්, කය බිඳීමෙන් මියගොස් ඒකාන්ත සැප ඇති, සුගති නම වූ ස්වර්ගයෙහි උපන් මහත් වූ ඒකාන්ත වූ  සැප වේදනා විඳින  ස්වර්ගයෙහි  උපන් ඒ පුද්ගලයා දකිමි.

මෙසේ සියලු ගති දන්නා වූ දක්නා වූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අපට “දෙවතානුස්සතිය” වැඩීමට මගපෙන්වා වදාළ සේක. දෙවියන් විෂයෙහි පවත්නා විශේෂ ලක්ෂණ පහක් ඇසුරින් දෙවතානුස්සතිය වැඩිය හැකිය. සද්ධා, ශීල, සුත, චාග, ප්‍රඥා යනු එම උතුම් ධර්මයෝ වෙති.

දෙවියන් අතර ඉපදුනු සත්ත්වයන් එසේ දිව්‍යමය උපතක් ලබා ඇත්තේ ශ්‍රද්ධාව, ශීලය, ධර්මය අසනලද සහ ධාරණය කර ගන්නා ලද බව, ත්‍යාගශීලී බව, ප්‍රඥාවන්ත බව යන ගුණ ධර්ම වැඩීම, බහුල ලෙස පුහුණු කිරීම, එම ගුණ ධර්මයන්හි පිහිටා සිටීම හේතුවෙනි. එනිසා දෙවියන් හා එක් වීමට කැමති අප සියලු දෙනාද භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ධර්මයෙහි ශ්‍රද්ධාවට පැමිණීමත්, නීති පංචශීලය සහ විශේෂයෙන් මසකට දින කිහිපයක් වත් උතුම් වූ පූර්ණ උපෝසථ අෂ්ටාංගික ශීලය සමාදන් වීමත්, ත්‍රිපිටක ශ්‍රී සද්ධර්මය ඉගෙනීමත් එය දැරීමත්, ත්‍යාගශීලී ගුණයෙන් යුතුව සංඝයා උදෙසාත් සිල්වත් අන්‍යයන් උදෙසාත්, අසරණයන් උදෙසාත් දන් දීමත්, දශ පුණ්‍ය ක්රියාවන්හිම යෙදෙමින් දෘෂ්ටිය සෘජු කරගනිමින් ප්‍රඥාව වර්ධනය කර ගැනීම උදෙසාත් කටයුතු කල යුතුය.

එසේ එම ගුණ ධර්ම පහ දියුණු තියුණු කරගැනීමෙන් ඔබට “දෙවතානුස්සතිය” වැඩීමට ශක්තිය අවකාශ ලැබේ. දෙවතානුස්සතිය වැඩීම පිළිබඳව අතිශය සංක්ෂිප්ත විස්තරයක් මෙසේය.

තිසරණ සහිත පංච ශීලය සමාදන් වී හෝ අෂ්ටාංග ශීලය සමාදන් වී හෝ ශීලයෙහි පිහිටා මෙහෙ මෙනෙහි කල යුතුය.

යම්සේ චතුර්මහාරාජිකාදී දිවය තලයන්හි දෙවියන් යම් ශ්‍රද්ධාවකින් යුක්ත වේද, මමද එබඳු වූ ශ්‍රද්ධාවකින් යුක්ත වෙමි.

යම්සේ චතුර්මහාරාජිකාදී දිවය තලයන්හි දෙවියන් යම් ශීලයකින්  යුක්ත වේද, මමද එබඳු වූ ශීලයකින්  යුක්ත වෙමි.

යම්සේ චතුර්මහාරාජිකාදී දිවය තලයන්හි දෙවියන් යම් සුත ගුණයකින් යුක්ත වේද, මමද එබඳු වූ සුත ගුණයෙන් යුක්ත වෙමි.

යම්සේ චතුර්මහාරාජිකාදී දිවය තලයන්හි දෙවියන් යම් චාග ගුණයෙන් යුක්ත වේද, මමද එබඳු වූ චාග ගුණයෙන්  යුක්ත වෙමි.

යම්සේ චතුර්මහාරාජිකාදී දිවය තලයන්හි දෙවියන් යම් ප්‍රඥාවකින් යුක්ත වේද, මමද එබඳු වූ ප්‍රඥාවකින් යුක්ත වෙමි.

මේ අයුරින් ඒ ඒ දිව්‍ය තලයන් වෙන් වෙන් වශයෙන් ගෙන මෙනෙහි කිරීමටත් වැඩීමටත් කටයුතු කල යුතුය. එය ඔබට දෙවියන් අතර ඉපදීමට නිසැකව හේතුවන දහම් මගකි.

දෙවියන් පිලිබඳ මේ ලිපි පෙළ අප සකසන්නේ හුදෙක් ඒ ගැන විස්තර කියවීමන් තර්ක කිරීමෙන් වින්දනයක් ලබා ගැනීමට නොව, අප සියලු දෙනාටම සුගති මග විවර කර ගැනීමට හැකි වන පරිදි අපේ දෘෂ්ටිය සෘජු කර ගැනීමටත් කුසල් දහම්හි උනන්දු කිරීමටත් කටයුතු කිරීමේ අරමුණෙනි. දෙවියන් පිලිබඳ ලිවීමට සහ සකස් කිරීමට ඇති කරුණු සහ නිරවුල්ව සටහන් කල යුතු කරුණු අතිරාශියකි. නාග ලෝකය, ඒ ඒ දිවය ලෝකයන්හි විශේෂ විස්තර, දෙවියන්ට ඇති විශේෂ ප්‍රශ්න, සම්‍යග් දෘෂ්ටික සහ මිත්‍යාදෘෂ්ටික දෙවිවරු, අන්‍යාගම් වලට සම්බන්ධ දෙවි වරු, මැවුම්වාදය සහ නිර්මාණ වාදයට සම්බන්ධ දෙවිවරු, භූම්‍යස්ථ දෙවි වරු, ගාන්ධර්වයෝ, යක්ෂයෝ, කුම්භාණ්ඩයෝ යන විශේෂ දිව්‍ය නිකායයන් ආදිය ගැන විශේෂ කරුණු දැක්විය යුතුය. එනිසා, ලිපි ගණනාවකින් එම කරුණු ඉදිරිපත් කරමින් ඒ ඒ සෑම ලිපියකින්ම ධර්මය කෙරෙහි දැඩි උනන්දුවක් ඇති කිරීමට අවශ්‍ය දේශනා උපුටා දක්වමින්ද ඉදිරිපත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වෙමි. ඊළඟ ලිපියෙන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ මහා සාමය සූත්‍ර දේශනාව සඳහා පැමිණි දෙවියන් පිලිබඳ විස්තර සහ තවත් කරුණු රාශියක් පලපොරොත්තු වන්න.

තෙරුවන් සරණයි!!!

සසිත් රාජසූරිය

මූලාශ්‍ර

මජ්ඣිම නිකාය- මහා සීහනාද සූත්‍රය

විමානවත්ථු පාලි

පේතවත්තු පාලි

අභිධර්මාර්ථ ප්‍රදීපිකාව

විශුද්ධි මාර්ගය